College in retraite krijgt slecht advies

Het college van Oegstgeest ging op retraite en een politiek adviseur voorzag het bestuur van twee rapporten als discussiemateriaal. Het waren echter controversiële rapporten, wat zijn loyaliteit geen goed deed. Was dat voldoende om hem te ontslaan?

'In de clinch' is een rubriek waarin jurist/columnist Michel Knapen actuele zaken in het ambtenarenrecht belicht. 

‘Send’. Daar gingen de rapporten richting het college van Oegstgeest. De collegeleden en de gemeentelijke directie gaan op retraite en ter voorbereiding mailt Reint Geisels* hen een rapport van de rekenkamer en een over ‘Formatieve omvang’. Dat valt volstrekt verkeerd, zo erg zelfs dat Geisels wordt ontslagen – wat hij aanvecht. Voor Geisels’ functie, op het snijvlak van ambtelijke organisatie en politiek, is het van belang dat het college vertrouwen moet hebben in de samenwerking, vindt de rechtbank Den Haag.

Van Geisels mag dan ook worden verlangd dat hij het college van burgemeester en wethouders bedient met relevante en correcte gegevens over de gemeente, en dat hij op basis daarvan het college ondersteunt met adviezen. En die waren in dit geval niet goed.

Zo wil het college dat Oegstgeest zelfstandig blijft, maar nu ligt de vraag op tafel of Geisels wel voldoende loyaal is, door juist déze rapporten te sturen en te adviseren dat er moet worden gekozen tussen zelfstandig of samengaan. Het college vindt dat er een ernstige vertrouwensbreuk met Geisels is ontstaan, zonder uitzicht op een goede samenwerking en herstel van het vertrouwen.

De Centrale Raad van Beroep somt in zijn uitspraak van 7 maart 2019 het aantal kwesties nog eens op. Er gebeurden zaken buiten Geisels om, zodat hij niet ‘in control’ was. Hij vulde zijn rol ook niet goed in. Geisels had zich meer als adviseur van het college moeten opstellen en niet alleen met een strategische blik naar de agenda moeten kijken. Hij had steeds op het juiste moment moeten meebewegen, maar het ontbrak hem aan politieke sensitiviteit. Er hingen al vijf verbeterpunten aan zijn broek, uit een eerdere functioneringsgesprek.

Dat alles komt samen tijdens de heidagen, waarop het college ‘majeure onderwerpen’ wil bespreken en wat de Raad een ‘kantelmoment’ noemt. De externe begeleider van de retraite vond de rapporten die Geisels had gestuurd politiek-bestuurlijk controversieel en adviseerde hem vóór de retraite deze grondig op feitelijke juistheid te onderzoeken en zijn bevindingen vooraf met het college te delen. Deed Geisels niet, of onvoldoende. Het lijkt op een eerder akkefietje: tijdens de collegeonderhandelingen in 2014 had Geisels B&W ook al verbaasd, omdat kort na de installatie een begrotingstekort van 1,8 miljoen euro bleek.

Door juist deze rapporten nu voor te leggen, wekte Geisels de verwachting dat vanwege de precaire financiële situatie van de gemeente haar zelfstandigheid in gevaar zou komen. Geisels moet zich ervan bewust zijn geweest dat de rapporten, en zijn adviesmailtje (kiezen voor zelfstandig blijven of fuseren), bij het college als een onaangename verrassing kwamen. Voor het college was dit de druppel. Dat het opzeggen van het vertrouwen voor Geisels ‘als een donderslag bij heldere hemel kwam’, betekent ook nog eens dat het hem ontbrak aan de benodigde zelfreflectie – óók een kwaliteit die van belang is in zijn functie.

Omdat herplaatsing binnen de gemeente niet mogelijk is, is het ontslag terecht, vindt ook de Raad. De plusuren die Geisels nog heeft staan (omgerekend zo’n veertig dagen) worden niet vergoed. Het maken van onbetaalde overuren behoort nu eenmaal tot zijn functie, die hij nu kwijt is.

* De naam is gefingeerd.
ECLI:NL:CRVB:2019:779