Zorgvuldige journalistiek

Eerst maar die ‘live’ hartoperatie waarop Charles Groenhuijzen ons trakteerde. Natuurlijk is het informatief en leerzaam om een hartoperatie te vertonen op televisie. De journalist kan uitleggen wat er gebeurt, laten zien hoe ver de medische wetenschap is gevorderd. En passant wordt informatie geven over een gezonde levensstijl (niet roken, niet vet eten, veel bewegen). Mooi journalistiek onderwerp.

 Maar de vraag is: waarom moet die haroperatie ‘live’ worden uitgezonden? Om het spannender te maken? Waarschijnlijk wel.

De enige reden voor meer spanning in zo’n uitzending, is dat het hogere kijkcijfers oplevert. De kans dat het fout gaat en dat we ’live’ iemand op de operatietafel zien sterven, is aanwezig en dat trekt meer kijkers. Het entertainment-aspect is belangrijker dan het journalistieke aspect.

Ongetwijfeld hebben de producers ook het scenario bedacht wat het vervolg kan zijn als de patiënt daadwerkelijk op de operatietafel overlijdt: Dagenlang indringende televisiereportages over treurende familieleden, vertwijfelde chirurgen en verschrikte producers (‘dit leek een relatief veilige operatie…’).

Het andere journalistieke entertainment van deze week was het onderzoek naar de strafrechtelijke verleden van Kamerleden. RTL Nieuws presenteerde dit als serieuze journalistiek. Op de website van dit programma staat: ‘ De bedoeling van het onderzoek is een objectief, eerlijk beeld te krijgen van eventuele veroordelingen die wel bekend zijn bij partijen, maar niet bij de kiezer. ”Wij hopen zo een faire bijdrage te leveren aan een volwassen debat, waarin de kiezers zicht krijgen op alle relevante feiten, en laat de kiezer vervolgens zelf maar oordelen of een veroordeling belangrijk is voor de geloofwaardigheid van een Kamerlid of juist niet,'' aldus adjunct-hoofdredacteur Pieter Klein.‘

Jarenlang hebben kiezers en journalistiek erop vertrouwd dat de politieke partijen er wel voor zouden zorgen dat er enigszins rechtschapen en moreel niet al te verwerpelijke figuren in de Tweede Kamer zitting namen. Maar nu er een paar doorheen zijn geslipt bij de PVV, is de beer los: nu moeten alle Kamerleden onderzocht worden op eventuele kwalijke antecedenten.

Een goede reden voor het RTL-onderzoek kan ik eigenlijk niet bedenken. Als het screeningssysteem van één partij faalt, wil dat toch niet zeggen dat het bij álle partijen faalt? Er is geen reden aan te nemen dat alle partijen criminelen en veroordeelden aanstellen als Kamerlid. Dat heeft het onderzoek inmiddels ook aangetoond. Een paar boefjes bij de PVV, maar dat wisten we al. En verder één VVD-er en één Sp-er die vele jaren geleden veroordeeld zijn voor alcoholgebruik en autorijden. De RTL-redactie zal wel balen: hier zit weinig follow up aan vast. Er lijkt geen hype geboren te zijn, waar ze op gehoopt had.

Tony Blair, oude premier van het Verenigd Koninkrijk, schrijft in zijn ´memoires´ het volgende: ´het feit dat media direct willen scoren, wat tot sensatie leidt, verdringt een verstandige discussie over beleid en ideeën. Bovendien zijn de media dag en nacht actief en ongelooflijk machtig, maar hoeven ze in feite aan niemand verantwoording af te leggen. Als ze iemand willen aanpakken, zijn het net, zoals ik al zei, ´wilde beesten´. Bovendien zijn ze, mede door de onderlinge concurrentie, ongelooflijk partijdig, ofwel om maximale impact te bereiken of om de opvattingen van hun eigenaar of uitgever voor het voetlicht te brengen.´

Dit laatste deel geldt denk ik niet voor de Nederlandse media: die zijn niet zozeer de spreekbuis van hun eigenaar, als wel van redacties die bezig zijn hun vooroordelen bevestigd te zien of hun kijkcijfers zo hoog mogelijk op te jagen door de ene hype na de andere te creëren.

Met zorgvuldige journalistiek heeft het niets te maken.

Paul Lensink