Wenken voor de jongste dag

Het is een bundel essays, columns en wat dies meer zij, in 1967 gepubliceerd door de inmiddels 81-jarige auteur. Met speciale belangstelling zocht ik naar het hoofdstuk, waarin Mulisch schrijft over de brief die iedere Nederlander in 1961 van het ministerie van Binnenlandse Zaken toegestuurd kreeg. En ja, hoor, ik vond dat hoofdstuk op pagina 133 onder de titel: ‘Wenken voor de bescherming van uw gezin en uzelf, tijdens de Jongste Dag.’

Ewige Wiederkehr. Als je maar lang genoeg wacht, komt alles terug. In de dienstenvelop van 1961 zaten twee folders. De eerste folder gaf onder meer deze raad: ‘Bij aanval met atoombommen gaan de kerkklokken luiden, en dan moet u onder de tafel gaan zitten.’ Dat was in de tijd dat de secularisatie op het punt stond te beginnen en er nog geen twee kerken per week werden gesloten.

De vraag waaruit een noodpakket moet bestaan, werd uiteraard ook toen al gesteld. Nadat je ‘de deur had gebarricadeerd en met stofverf dichtgeplakt’, moest je de etensvoorraad controleren. Dit is - per persoon - de opsomming van Mulisch: twee boterhammen, jam, een ei, koffie, drie kadetjes, thee, drie à vier aardappelen, 100 gram vlees, een halve bloemkool, jus en pudding. Verder moest er zijn: zout, lucifers, zeep, wasmiddel, toiletgerei, damesverband, rookgerei, alsmede waardepapieren, paspoorten, trouwboekjes en spelletjes. Een intrigerende lijst en je vraagt je werkelijk af of de toenmalige overheid oprecht gedacht heeft dat je met 100 gram vlees, jus en een halve bloemkool een atoomaanval kon overleven.

Maar nu Guusje ter Horst. Kan het pakket dat zij heeft samengesteld, wedijveren met dat van 1961? Om daar achter te komen, keek ik op www.hetnoodpakket. nl. Al direct zag ik dat er twee noodpakketen zijn: het Basis Noodpakket van € 62,50 en het Extra Noodpakket van € 82,50. Ja, het zijn echte zakenlui, daar op Binnenlandse Zaken! Maar laten wij ons even beperken tot het Basis Noodpakket. Opvallend is het dat je voor je eigen voedsel moet zorgen, want de tien ingrediënten die erin zitten, zijn nuttig, maar oneetbaar: ‘Een waterdichte drijvende ton, kaarsen, desinfecterende handreinigingsgel, watervaste lucifers, een elfdelig zakmes, drie warmhouddekens, een opwindbare radio/zaklamp/telefoonlader in één, een EHBO-set die is voorgeschreven door Oranje Kruis, waxinelichtjes en een kunststof fluitje.’

Zo gaan wij met Guusje de winter door. Vooral die waterdichte drijvende ton lijkt mij ontzaglijk handig als er straks door een terrorist in het Vondelpark een kleine, maar slimme atoombom tot ontploffing wordt gebracht. Bij Mulisch lees ik dat ‘de natie moest bijkomen van de slappe lach’, toen in 1961 de dienstenvelop in de bus viel. Bijna vijftig jaar later lijkt het dezelfde kant op te gaan. Hoe vreselijk lief Guusje bij de lancering van haar campagne Denk Vooruit ook in de camera heeft gekeken, veel van die noodpakketten zijn niet verkocht.

Maar liefst 200.000 waterdichte drijvende tonnen heeft de overheid voor ons aangemaakt, maar meer dan negentig procent ligt nog altijd in de schappen. Er zijn dus een kleine vijftienduizend drijvende tonnen verkocht en ik vermoed dat wij een groot deel daarvan tijdens de grote vakantie terug zullen zien in het pierebad van Zandvoort.