Donner

Piet Hein Donner moet het dus gaan worden: vice-president van de Raad van State en daarmee onderkoning van Nederland. In die functie wordt hij de belangrijkste adviseur van de koningin (die officieel voorzitter van de Raad is), dan wel, op (korte) termijn, van Willem IV.

Dat is een rol waarin de Donners zich altijd op hun gemak hebben gevoeld, Orangisten als zij zijn. Donners betovergrootvader, de gereformeerde predikant J. H. Donner, vond in 1897 de traditie uit om de koningin na lezing van de Troonrede en het ‘Leve de koningin!’ een driewerf ‘Hoera!’ toe te roepen. Zijn vader André Donner was voorzitter van de Commissie van Drie die het gedrag van prins Bernhard bij de zogeheten Lockheed-affaire onderzocht. Zijn voorgeslacht heeft in hoge publieke functies gegrossierd: grootvader Jan was minister van Justitie en president van de Hoge Raad, zijn vader was rechter in het Europees Hof van Justitie.

Mogen we dus blij zijn dat Donner naar de Raad van State gaat? Vreemd genoeg was er vorige week ineens sprake van (anonieme) kritiek op Donner vanuit de Raad zelf. Hij zou niet de ‘eminente rechtsgeleerde’ zijn die de Raad nodig heeft en als voormalig CDA-minister niet onafhankelijk genoeg zijn. Na zijn benoeming moet hij immers wetsvoorstellen gaan beoordelen die hij als minister zelf heeft ingediend.

Maar deze kritiek heeft niet verhinderd dat het CDA hem bij monde van partijvoorzitter Ruth Peetoom officieel als kandidaat naar voren heeft geschoven, en als het goed is doet zij dat alleen wanneer zij al weet dat Donner het inderdaad wordt. Er is in de Nederlandse politiek een stilzwijgende afspraak dat de drie belangrijkste voorzittersfuncties - naast die van de Raad, van de Eerste en Tweede Kamer – over PvdA, VVD en CDA worden verdeeld. Gerdi Verbeet (PvdA) is voorzitter van de Tweede Kamer, de VVD’er Fred de Graaf van de Eerste Kamer. Het CDA mag dus de opvolger leveren van de PvdA’er Herman Tjeenk Willink die per 1 februari 2012 opstapt.

Het komt mij voor dat weinig mensen zo geschikt zijn voor deze functie als Donner. Als politicus wilde hij zich nog wel eens onhandig uitdrukken, onhandig in de zin van wat wereldvreemd. Zo dreigde hij in 2005 dat een tegenstem bij het referendum over de Europese Grondwet ‘de toekomst op het spel’ zou zetten. En hij zei dat de mogelijkheid om de sharia in te voeren moest bestaan wanneer tweederde van alle Nederlanders dat zou willen. Dat soort theoretische exercities zijn vooral interessant voor discussietjes in de koffiepauze van de Raad. Verder lijkt mij de erfenis van de Grondwet bij Donner in goede handen. Hij is voorvechter van een belijnde pluriformiteit, in de beste tradities van onze culturele geschiedenis.

Politiek wordt het pas interessant wanneer Donner straks vertrokken zal zijn en binnen het CDA de discussie over zijn opvolging zal losbarsten. Het CDA moet dan immers een nieuwe minister van Binnenlandse Zaken leveren. En alles wat er gebeurt in de carrousel die dan op gang komt, zal worden gelezen als even zovele indicaties van het leiderschap binnen het CDA. Van Haersma Buma wordt genoemd, maar dat zou dan ook worden uitgelegd als het mislukken van zijn fractievoorzitterschap. Als Buma vertrekt en Mirjam Sterk hem opvolgt, wordt dat gezien als een poging van Verhagen om toch zelf binnen het CDA het heft in handen te nemen. Het benoemen van een buitenstaander – Wim van de Donk bijvoorbeeld – zou gelden als een poging om de vraag wie het CDA moet gaan leiden toch weer uit te stellen.

Het is een jaar geleden dat het CDA-congres besloot een coalitie met de VVD met gedoogsteun van de PVV aan te gaan. Een aanzienlijk deel van de achterban stemde echter tegen, en de partij wordt sindsdien geleid door een nieuwe partijvoorzitter (Peetoom), een nieuwe fractievoorzitter (Buma) en de leider van het CDA-smaldeel in het kabinet (Verhagen). De kroonprins – Camiel Eurlings – verliet de politiek om een gezin te gaan stichten maar die pogingen liepen uit op de beëindiging van zijn verkering en hij is misschien ook wel weer beschikbaar.

Onduidelijkheid troef dus in de gelederen van het CDA, zoals ook het ‘nieuwe verhaal’ van de partij nog maar niet uit de verf wil komen. Peetoom maakte een beginnersfout door de media op te zoeken op een moment waarop ze op dat gebied nog niets te melden had. Het zou voor het CDA winst zijn wanneer de benoeming van Donner een katalysator zou zijn om de oplossing van de kwesties van het leiderschap en het verhaal dichterbij te brengen.