We leren weinig van een crisis

Zwartepieten overheerst

Voor het geven van antwoorden daarop is veel te leren van het verloop van eerdere crises. Sandra Resodihardjo geeft in haar recente boek ‘Crises, Inquiries and the Politics of Blame’ een alleraardigste analyse hoe zulke processen te begrijpen. Volgens haar worden crises vaak gevolgd door een spelletje zwartepieten, oftewel blame games. Daarin staan vragen centraal over wat er is gebeurd, hoe dat kon gebeuren en of er iemand verantwoordelijk is. Het gaat er niet alleen om wat er geleerd kan worden, maar vooral of er een organisatie of een persoon is die een zwartepiet kan worden toebedeeld.

Resodihardjo stelt dat de media, politici, en het publiek tegenwoordig al snel doen alsof ze zeer verontwaardigd zijn en verwoed zoeken naar iemand die ze de schuld kunnen geven om daarna al snel te vragen om het ontslag van diegene. Dit voorspelbare gedrag is fnuikend voor leerprocessen en doet de balans tussen het vrijelijk delen van informatie en het wanhopig in het eigen voordeel proberen te framen van wat er gebeurt, naar het laatste omslaan.

Tijdens de crises die Resodihardjo beschrijft – onder andere rond het ongeluk met de stint in Oss en dat met de monstertruck in Haaksbergen – wordt het zwartepieten vooral bevorderd door het lekken van brieven en e-mails die daarna eenzijdig negatief worden geframed. Na afloop van de crisis komen de omvangrijkere onderzoeken. Soms is het doel daarvan mogelijke verwijten onder het tapijt te vegen, soms om anderen de zwartepiet toe te spelen, en een enkele keer om echt duidelijk te maken wie wat kan worden verweten en moet terugtreden.

Het interessante is dat in de literatuur tot nu toe werd aangenomen dat een adequate respons op een crisis zou leiden tot minder verwijten. Dat blijkt volgens dit boek niet altijd het geval. De specifieke context doet ertoe, rituelen doen ertoe, en het te duidelijk onterecht verwijten maken kan terugslaan op degene die dat doet. Dit is een actueel boek dat je op een heel andere manier naar de reacties op de huidige coronacrisis doet kijken.

Citaat uit het boek: ‘De huidige literatuur over blame games verklaart veel, maar toch niet alles. De specifieke context, regels en wetten, en rituelen blijken zeer relevant.’

Crises, inquiries and the politics of blame door Sandra Resodihardjo, Palgrave Macmillan, 2019, 45,99 euro (e-book)