Loslaten is lastig in ‘Den Haag’

Gemeenten moeten veel van ‘Den Haag’, maar krijgen er weinig voor terug. Loslaten is en blijft moeilijk, zo leert een analyse van tien (concept)- verkiezingsprogramma’s op punten die voor de decentrale overheden van belang (kunnen) zijn.

Bij de vorige Kamerverkiezingen in 2012 hingen de decentralisaties maatschappelijke ondersteuning, jeugdzorg en werk en inkomen nog ‘boven de markt’; inmiddels zijn ze ruim twee jaar een feit. Dat loslaten moeilijk is, blijkt niet alleen uit de vele debatten die er de afgelopen twee jaar zijn gevoerd over de Wmo 2015, de Jeugdwet en de Participatiewet, maar ook uit de (concept) verkiezingsprogramma’s.

Diverse partijen willen her en der reparaties uitvoeren, die niet altijd gunstig uitpakken voor gemeenten. De beleidsvrijheid wordt op tal van punten ingeperkt en er komt, een uitzondering nagelaten, geen geld bij. Een aantal partijen wil drastischer maatregelen, waarbij wettelijke afspraken deels of helemaal worden teruggedraaid. De SP en 50Plus gaan daarin het verst; beide partijen pleiten voor een gemeentelijk basispakket voor thuiszorg, dagbesteding en ondersteuning voor mantelzorgers. Meer of minder grote wijzigingen in de 3D’s acht de Raad van State overigens onwenselijk. ‘De praktijk moet de komende jaren ruimte krijgen om de doelstellingen van de decentralisaties te verwezenlijken’, stelt de RvS in zijn vierde politieke beschouwing over interbestuurlijke verhoudingen.

Wat verder opvalt, is dat het wensenlijstje van gemeenten nauwelijks terug is te vinden, terwijl het wensenlijstje van de politieke partijen richting gemeenten lang is. Gemeenten moeten zorgen voor voldoende sociale huur- en koopwoningen, gemeenten moeten de opvang voor verwarde personen goed regelen, gemeenten moeten voldoende asielzoekers kleinschalig opvangen, etc. Verruiming van het lokaal belastinggebied staat al jarenlang hoog op het verlanglijstje van gemeenten.

Ook de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) pleit daarvoor in haar pamflet Uitnodiging aan het nieuwe kabinet. Politiek Den Haag is er niet massaal voor te porren. Ook over het schrappen van bijvoorbeeld de opschalingskorting na een gemeentelijke herindeling, eveneens een belangrijke wens van gemeenten, rept geen enkele partij.

Het is aan een kant te prijzen dat de landelijke politieke partijen in hun partijprograms de gemeenten erkennen als eerste overheid. Daar daar moet echter wel wat tegen overstaan. Beleidsvrijheid en geld bijvoorbeeld. Daar schort het nu veelal aan.

(klik hier voor de grote weergave)

Verantwoording:
Op basis van de (voorlopige) verkiezingsprogramma’s van CDA, ChristenUnie (CU), D66, GroenLinks (GL), PvdA, PVV, SGP, VVD en 50plus heeft de redactie van Binnenlands Bestuur een selectie gemaakt van thema’s die voor het lokaal bestuur van belang zijn. Deel 2: het sociaal en fysiek domein.