Meeste burgemeesters ‘min of meer’ buitenspel

De noodmaatregelen die zijn genomen in de strijd tegen het coronavirus zijn wettelijk voldoende onderbouwd. Dat stelt advocaat bestuursrecht Vera Textor, verbonden aan Nysingh advocaten en notarissen. Burgemeesters staan min of meer buitenspel nu de voorzitters van de veiligheidsregio’s veel van hun bevoegdheden hebben overgenomen.

Dat wil zeggen, tot aan de de persconferentie van 23 maart 2020. Daarin gaf minister Grapperhaus namelijk aan burgemeesters weer meer bevoegdheden te willen geven om nieuwe maatregelen op te leggen en de naleving van de maatregelen af te kunnen dwingen.

Wettelijke grondslag

Misschien was het in de aankondiging van de maatregelen door minister-president Rutte, vorig weekend, niet helemaal duidelijk, maar ze hadden wel degelijk een wettelijke grondslag. Daarover is onder juristen in Nederland enige discussie ontstaan. Ook Taru Spronken, advocaat-generaal bij de Hoge Raad, vond de wettelijke basis van de maatregelen ‘niet helder’, schrijft zij in het Nederlands Juristenblad.

Aanwijzing

Volgens advocaat Vera Textor, verbonden aan Nysingh advocaten en notarissen – waar ze deel uitmaakt van het corona alert team – was er ten tijde van de toespraak een brief onderweg van minister voor Medische Zorg en Sport mede namens de minister van Justitie en Veiligheid naar de voorzitters van de veiligheidsregio’s. ‘In feite gaf de minister voor Medische Zorg en Sport mede namens de minister van Justitie en Veiligheid een aanwijzing aan die voorzitters om maatregelen te nemen. Dat geschiedt op basis van de Wet veiligheidsregio’s. Die hebben vervolgens een noodverordening opgesteld.’ In die noodverordening, een noodwet die voor iedereen in de veiligheidsregio geldt, stond onder andere dat evenementen met meer dan honderd mensen moesten worden geannuleerd en later dat scholen, sportclubs, café’s en restaurants moesten sluiten. Niet de minister bepaalde dat, maar feitelijk de voorzitters van de veiligheidsregio’s. Landelijk is afgesproken om dezelfde noodverordening te hanteren, aldus Textor. ‘Die kan worden ingeroepen als er sprake is van een ‘ramp’, en de huidige coronacrisis is aangemerkt als een (dreigende) ramp.’

De bevoegdheid om een noodverordening uit te vaardigen staat in de Wet veiligheidsregio’s. Op grond van de Wet publieke gezondheid – die juist ziet op een grootschalige uitbraak van gevaarlijke griepvirussen – kan de voorzitter van de veiligheidsregio maatregelen afkondigen over isolatie, medisch onderzoek en quarantaine.

Buiten spel

Beide wetten zetten de burgemeesters min of meer buitenspel, want de voorzitter van de veiligheidsregio – doorgaans de burgemeester van de grootste gemeente in een veiligheidsregio – neemt hun bevoegdheden over. De burgemeester zelf kan geen noodverordening meer uitvaardigingen, bijvoorbeeld om een park of een markt te sluiten. Dat kan nu alleen de voorzitter van de veiligheidsregio, die kan ‘bij uitsluiting’ gebiedsverboden opleggen. Ook politie en boa’s, die de maatregelen moeten handhaven, vallen nu rechtstreeks onder die voorzitter. ‘En die zullen handhaven. Zo greep de politie op 14 maart nog in, op grond van een noodverordening van de veiligheidsregio Gelderland-Zuid, bij een bruiloft in het Gelderse Druten. Daar waren meer dan honderd personen aanwezig.’

Handhaving

Uit de persconferentie van 23 maart 2020 leidt Vera Textor af dat de lokale burgemeesters meer worden betrokken bij de bestrijding van het coronavirus. ‘Burgemeesters kunnen gebieden aanwijzen waar groepsvorming verboden is. De oproep om minstens 1,5 meter afstand van elkaar te houden, zou langs die weg kunnen worden gehandhaafd. Ook zouden burgemeesters de mogelijkheid krijgen om via een noodverordening makkelijker en sneller te kunnen optreden. Het is de bedoeling dat de burgemeester voor hun gemeente specifieke locaties sluiten, zoals parken, stranden en campings en dat boetes kunnen worden opgelegd.’

Buitengewone bevoegdheden

De sluiting van verpleeghuizen is volgens Textor nog maar een ‘advies’. ‘Maar dat kan ook in een noodverordening worden ondergebracht als mensen toch te veel op bezoek gaan bij hun familieleden.

Eind volgende week worden de maatregelen geëvalueerd. Bij verdergaande maatregelen. belanden we langzaam in de fase van een totale lock down, zegt Textor. ‘Daarvoor geldt de Wet buitengewone bevoegdheden burgerlijk gezag. Op basis van die wet kan het burgers worden verboden om naar buiten te gaan. Ik hoop dat het zover niet hoeft te komen.’