Voorbeeld voor Cohen

Voor de Tweede Wereldoorlog was hij hoofdredacteur van de partijkrant Het Volk en Eerste-Kamerlid voor de SDAP. In 1937 speelde hij een hoofdrol bij de totstandkoming van het nieuwe beginselprogramma, waarmee de SDAP zich bevrijdde van de socialistische dogma’s en van klassenpartij een volkspartij kon worden.

Maar de oprichting van de PvdA in 1946, die heeft Wiardi Beckman niet meer mogen beleven. Aan het begin van de Duitse bezetting was hij zonder aarzelen in het verzet gegaan. Bij een poging naar Engeland te komen, werd hij in januari 1942 op het strand van Scheveningen gearresteerd. Na meer dan 3 jaar gevangenschap stierf hij op 15 maart 1945 in het concentratiekamp Dachau, 41 jaar oud. Hij kreeg wel een onmiddellijk eerbetoon in de naamgeving van het wetenschappelijke bureau van de nieuwe sociaal-democratische partij: de Wiardi Beckman Stichting.

In het zojuist verschenen jaarboek Onszelf blijven vraagt de WBS aandacht voor het gedachtegoed van haar naamgever. Volgens de redacteuren van deze bloemlezing uit Beckmans geschriften is zijn bijdrage aan het politieke denken in Nederland ‘urgenter dan ooit’. ‘Onzekerheid over wat de achterban is, verdeeldheid over wat de natie te betekenen heeft en onvermogen om de democratie bij de tijd te brengen teisteren de progressieve beweging.’

Medesamensteller Paul Scheffer probeert in zijn nawoord de actualiteit van Wiardi Beckman concreet te maken. Voor wie simplistische parallellen tussen de jaren 30 en nu wil vermijden, blijkt dat nog niet zo eenvoudig. Scheffer citeert bijvoorbeeld Beckman over de liberale beweging: ‘Door in veel gevallen puur-reactionair te sturen, heeft zij velen van haar kiezers rijp gemaakt voor de N.S.B.’ Scheffer beseft op eieren te lopen: ‘Hier zij onmiddellijk gezegd dat de PVV niet de hedendaagse uitgave van de NSB is - Wilders is werkelijk geen Mussert - maar de manier waarop de liberalen nu met moeite een verhouding vinden ten opzichte van een directe electorale bedreiging ter rechterzijde is wel een dilemma dat in de tijd van Beckman ook speelde.’

Een helderder les valt volgens mij te trekken uit de moed en standvastigheid waarmee Wiardi Beckman in onvergelijkbaar veel moeilijker omstandigheden vasthield aan zijn morele beginselen. ‘Het beginsel van rechtsgelijkheid van alle burgers, ongeacht maatschappelijke welstand of ras, zal men nooit kunnen loslaten in een organisatie van het openbaar bestel, die nog Nederlands wil heten’, schrijft hij in het titelstuk van de bundel, dat hij 4 maanden na de Duitse inval publiceerde. ‘In ons volkskarakter treft een opmerkelijk zuiver gevoel voor rechtvaardigheid en recht. Daden of praktijken, die mensen of mensengroepen onrecht berokkenen, vinden voor het volksgeweten geen genade.’ Je zou Job Cohen dezelfde overtuigingskracht toewensen.

Bert Vuijsje is journalist en schrijver  

Frans Becker, Menno Hurenkamp & Paul Scheffer (red.): 0nszelf blijven: H.B. Wiardi Beckman, baanbreker van de moderne sociaaldemocratie, uitgeverij Bert Bakker, 2011, 224 pagina’s, ISBN 9789035135871, € 18,95.