Gemeenten moeten coalitieakkoorden niet openbreken
Colleges en gemeenteraden hoeven zich, staatsrechtelijk bezien, niets te aan te trekken van de verkiezingsuitslag van Provinciale Staten. Maar gemeenten doen er verstandig aan de uitslag niet helemaal te negeren, stellen hoogleraren Wim Voermans en Frank Hendriks.
Gemeenteraden en colleges hoeven zich, staatsrechtelijk gezien, niets te aan te trekken van de verkiezingsuitslag van Provinciale Staten. Maar gemeenten doen er verstandig aan de uitslag niet helemaal te negeren. ‘Je moet niet doen of je doof, blind en stom bent, maar je moet wel kalm blijven’, stelt hoogleraar staats- en bestuursrecht Wim Voermans van de Universiteit Leiden.
Uitslag
Het is inmiddels genoegzaam bekend. Forum voor Democratie is vanuit het niets de grootste partij in Zuid- en Noord-Holland en in Flevoland geworden. In de overige provincies zijn ze de (gedeelde) eerste, tweede of derde partij. GroenLinks boekte overal forse winst, maar kan wat zetelwinst en -omvang niet tippen aan nieuwkomer Forum voor Democratie (FvD). Wat moeten gemeenteraden en colleges doen met deze uitslag?
Op gemeente richten
‘Daar kan je, staatrechtelijk gezien, niets mee’, stelt Voermans resoluut. ‘Pas over drie jaar weer, bij de volgende gemeenteraadsverkiezingen.’ De raad en het college van burgemeester en wethouders zijn eigenstandige politieke fora. ‘Gemeenteraden hebben staatsrechtelijk een eigenstandig mandaat en zijn ook aan de bevolking verplicht om zich te richten op de gemeente’, stelt ook Frank Hendriks, hoogleraar bestuurskunde (Universiteit van Tilburg).
Kalm blijven
‘Het zou heel, heel onverstandig zijn als gemeenten nu hun coalitieakkoorden gaan openbreken’, vindt Voermans. ‘De verkiezingen gingen niet over gemeenten. En straks komen de Europese Verkiezingen eraan. Stel dat we dan een ruk naar links maken. Moet de gemeente daar iets mee? Een van de beste eigenschappen van bestuurders is kalm blijven. Je moet niet doen of je doof, blind en stom bent, maar je moet wel kalm blijven.’
Gratis poll
De verkiezingsuitslag kan wel als gratis poll worden gezien en het is altijd een goed idee om beter te gaan luisteren in wat er in de wijken speelt, zeker daar waar FvD veel stemmers trok, meent Voermans. ‘Je leest eruit dat iedereen een beetje oude-politiek-moe is. Mensen willen wel eens wat anders. Het klinkt heel ondankbaar, maar zo zit de politiek ook in elkaar.’ ‘De Statenverkiezingen waren zwaar genationaliseerd. Als de kurk waarop je drijft verandert van samenstelling kan het nooit kwaad goed te kijken wat er gebeurt. Maar goed kijken is wat anders dan slaafs volgen, en goed luisteren wat anders dan gehoorzamen’, betoogt Hendriks.
Afrekening
Politici uit steden waar de meeste stemmen naar Forum voor Democratie zijn gegaan – zoals Zoetermeer, Lelystad en Haarlemmermeer - delen stuk voor stuk de mening van beide hoogleraren. ‘Ik zie het niet als afrekening van het lokale beleid, maar meer als afrekening van het huidige kabinet’, stelt de Zoetermeerse GroenLinks-fractievoorzitter Jordy Boerboom. Daarnaast wordt in zijn optiek het gedachtengoed van FvD vertegenwoordigd door de Lijst Hilbrand Nawijn (LHN). ‘Op een thema als duurzaamheid zijn we er vorig jaar samen uitgekomen. Er ligt nu een mooie basis en dat gaat niet veranderen door de winst van Forum voor Democratie in de Staten.’
Oor en oog
De burgemeester van Haarlemmermeer, Onno Hoes, ziet de verkiezingsuitslag als belangrijk signaal dat inwoners behoefte hebben aan transparantie en nabijheid van het bestuur. ‘De gevestigde partijen hebben in de ogen van de stemmers op Forum blijkbaar te weinig oor en oog voor de samenleving. Dat signaal pak ik heel serieus op’, aldus Hoes. ‘Mensen willen dat je dicht bij hen blijft en niet ver weg in een stadhuis of provinciehuis blijft zitten.’ Haarlemmermeer doet al veel aan participatie en dat zal de gemeente blijven doen, zeker nu er sinds de herindeling van 1 januari zo veel kernen bij zijn gekomen, benadrukt Hoes. Hoes vindt de verkiezingsuitslag een teken dat inwoners dat ook van hun provinciebestuur verwachten.
Zonneparken
Het nieuwe provinciale beleid kan uiteindelijk wel effect hebben op gemeentelijk beleid, benadrukt hoogleraar Voermans. ‘Denk aan de aanleg van windmolens en zonneparken, waar Forum fel tegen gekant is. Of het toestaan van bebouwing in het Groene Hart. Zeker in de provincies waar ze de grootste zijn geworden, gaan ze hun agenda vermunten in beleid.’
Lees het hele artikel in Binnenlands Bestuur nummer 7 van deze week (inlog).
Bij de verkiezingen was er geen aandacht voor de provinciale doelen van de diverse partijen. Het ging alleen maar over 'Den Haag'.
Ook wordt voor het gemak? maar voorbij gegaan aan de voornaamste taak van de 1e kamer. Dit is namelijk geen politieke, maar een controlerende taak. Het politieke deel wordt afgehandeld in de 2e kamer, door leden die rechtstreeks door de bevolking van Nederland zijn gekozen.
Indien de 1e kamer meent politiek te moeten bedrijven gaan ze eigenlijk handelen buiten de taak die hun gesteld is en geeft dan meteen een belangrijke reden om de 1e kamer af te schaffen. We hebben immers al een 2e kamer.
De Statenverkiezingen waren zwaar genationaliseerd. Daardoor zal de impact op de gemeentelijke verkiezing kleiner zijn. Dat zijn namelijk bij uitstek verkiezingen waarbij de kiezer wel degelijk kijkt naar de standpunten van partijen voor zijn of haar gemeente en minder naar de kleur van de partij.
Natuurlijk zijn effecten waarmee rekening moet worden gehouden. De belangrijkste naar mijn mening is: zorg dat het weer gaat over de provincie. Ook daar zijn belangrijke beslissingen die genomen moeten worden die een directe invloed hebben op de inwoner van de betreffende provincie. Helaas hebben we daar weinig over gehoord.