Verkiezingsfeestje

‘s Nachts swingen met de lijsttrekkers en stemmen in de tram of bus, de zogenoemde ‘stemtram’ en ‘stembus’. Op dinsdagavond 2 maart een verkiezingsfeest met rij-simulatoren, motorrijlessen en een casino en na middernacht, hup, meteen aan de slag met potlood en stembiljet. Lekker vintage.

 

Sommige gemeenten verzinnen de gekste dingen om op 3 maart met zoveel mogelijk mensen het ‘feest van de democratie’ te vieren. Ze richten zich vooral op de stemgerechtigde jeugd. Doen ze dat niet, dan weten ze nu al dat jongeren het bij de gemeenteraadsverkiezingen weer geweldig laten afweten. Goed dus dat gemeenten gerichte verkiezingsactiviteiten organiseren, meent André Krouwel, politicoloog aan de Vrije Universiteit Amsterdam en mede-auteur van het recente rapport Almere, Onderzoek opkomstbevordering: ‘Gemeenten moeten van de verkiezingsdag een speciale dag maken. Waar het om gaat, is dat jong en oud opvalt dat er iets bijzonders aan de hand is. Alleen dat al heeft een opkomstverhogend effect. Veel meer dan politieke partijen die op de markt folders uitdelen of brieven van de burgemeester aan nieuwe kiezers. Zo’n campagne is zinloos.’

 

Als het aan burgemeester Jozias van Aartsen (VVD) ligt, wordt stemmen cool in Den Haag. De residentie heeft 381 duizend euro gereserveerd voor promotie van de raadsverkiezingen. Dat geld is nodig om een ‘prikkelende en uitdagende’ campagne te kunnen voeren. ‘Geen betutteling, maar veel humor’, aldus Van Aartsen. De burgemeester legt uit wat eraan schort in de residentie: ‘Deze stad heeft traditioneel een lage opkomst bij de gemeenteraadsverkiezingen, 44,2 procent in 2002 en 47,7 procent 4 jaar geleden, veel lager dan het landelijk gemiddelde. Daar moeten we echt iets aan doen’, zegt Van Aartsen.

 

‘Geen tijd, ik wist niet dat ik ook op een andere plek in de stad kon stemmen - dat soort argumenten hoor je vaak van mensen die niet stemmen. En dus maken we het de Hagenaars zo gemakkelijk mogelijk door stembussen en de stemtram in de stad te laten rijden, volgens mij een Haagse vinding. Je kunt in warenhuizen en op het station stemmen. Tuktuks vervoeren stemmers naar het stembureau. Op het einde van de campagne organiseren we de VerkiezingsNâch, een groot verkiezingsfeest met bekende Haagse artiesten en leiders van de politieke partijen. Om middernacht kun je daar ook meteen stemmen.’ Van Aartsen zal de Nâch openen, maar of hij ‘s nachts stemt? ‘Ik weet het nog niet, bij mij in de buurt is een stembureau en ze zouden het erg jammer vinden als ik daar niet zou verschijnen.’

 

Verstandig

 

Verkiezingsfestivals verhogen de verkiezingsopkomst met 6 procent, aldus VU-politicoloog André Krouwel vorig jaar in zijn onderzoek naar de lage opkomst bij gemeenteraadsverkiezingen in Almere. De gemeente wilde weten hoe de opkomst (in 2006 47,8 procent, landelijk 58,6 procent) vergroot kan worden.

 

Krouwel: ‘Het is verstandig om een verkiezingsfeest te organiseren waarbij je na middernacht ook meteen kunt stemmen. Jongeren raken hun stemkaart nogal eens kwijt, maar als je er een toegangskaart van maakt voor iets leuks, dan wordt die stemkaart geld waard. Richt je wel op een specifieke groep en laat jongeren communiceren met jongeren en ouderen met ouderen. Zet rolmodellen in die zeggen dat stemmen niet suf is.’

 

In Groningen is het rond de verkiezingen allesbehalve suf. Geen stad die zoveel hips organiseert in de aanloop naar de raadsverkiezingen als Groningen. In het weekeinde voor de verkiezingen wordt rond het stadhuis het verkiezingsfestival StadStemt gehouden en van 2 op 3 maart is er het Nachttien-feest in de Oosterpoort, speciaal voor jongeren die voor het eerst mogen stemmen. Eerst bonken met de dj’s van The Partysquad en rappen met The Opposites en na middernacht in de feestzaal stemmen.

 

Gekkigheid

 

Burgemeester Peter Rehwinkel is in Groningen van de partij. ‘Erg leuk. Ik zal er ook stemmen, voordat de stembureaus in Nederland opengaan.’ En voor de Groningers die nog niet weten waar ze moeten stemmen, is er nog altijd de stempas om in de werkkamer van de burgemeester aan de Grote Markt te gaan stemmen. Ouderen en gehandicapten kunnen daarvoor trouwens gratis met de verkiezingstaxi. Waarom die gekkigheid in een stad waar in 2006 toch een respectabele 57,1 procent van de kiesgerechtigden kwam opdagen?

 

Burgemeester Rehwinkel (PvdA): ‘Het is nooit genoeg. Je wilt toch dat zoveel mogelijk kiesgerechtigden naar de stembus gaan. We hebben een paar leuke dingen bedacht om jonge kiezers naar de stembus te lokken. Ik vond het geweldig om als 18-jarige voor het eerst te mogen stemmen. Ik zie mijzelf nog over die rode loper lopen in het stadhuis. Maar misschien is dat niet meer van deze tijd. Nu moet je andere dingen bedenken.’

 

Partijen

 

Specifieke festiviteiten voor doelgroepen mogen de verkiezingsopkomst vergroten, uiteindelijk zijn het de politieke partijen zélf die het verschil maken, meent politicoloog Krouwel. Hun inhoudelijke verschillen bepalen de opkomst. Krouwel: ‘De burgemeester kan een verkiezingsfeest organiseren, maar kan niet roepen: “Het CDA heeft zo’n goed standpunt over het verkeer.” Dat moet het CDA zelf doen. Het verschil tussen de partijen verhoogt de opkomst meer dan welke campagne-grap ook.’ Dit advies heeft Almere ter harte genomen, zegt Vivian Vijn van de raadsgriffie.

 

Vijn: ‘De partijen in Almere moeten de campagne zelf interessant maken. De burgemeester staat op de achtergrond. Doordat er hier zoveel verschillende partijen meedoen aan de verkiezingen, van de PVV tot de Nederlandse Moslim Partij, is er meer keuze dan ooit. Er is ook meer debat, vooral in de traditionele media. Dat was vier jaar geleden helemaal niet zo. Partijen komen nu ook met initiatieven om de verschillen te benadrukken.’

 

Om de verschillen tussen de zestien partijen te benadrukken, heeft de Almerse griffie de site almerestemt. nl ontwikkeld. Vijn: ‘Alle partijen hebben aan de uitwerking van de website meegewerkt. Hun programma’s staan erop en de verkiezingsthema’s kun je met elkaar vergelijken. Alle kandidaten hebben hun eigen profielpagina. Ze vullen die zelf in, eventueel met links naar Twitter of YouTube. Er staan filmpjes van de lijsttrekkers op en mensen krijgen toegang tot de StemWijzer én het Kieskompas. Dat doen ook niet alle gemeenten.’

 

Almerestemt.nl is in Almere dé stemmentrekker, maar de straat zal ook wat van de opkomstcampagne merken. In het hart van Almere-Stad is afgelopen zaterdag een heuse verkiezingswinkel geopend, ter beschikking gesteld door de gemeente en summier aangekleed met wat stoeltjes en zuiltjes voor het Kieskompas en de StemWijzer. Het bestuur van de winkel is aan de partijen. Dat wordt nog wat: ruim tien politieke partijen die een schema moeten maken voor de bezetting van de winkel. VVD, Almere Voor Iedereen Partij, PVV en Leefbaar Almere doen in ieder geval niet mee. Enfin, Vivian Vijn: ‘Er staan ontzettend veel kandidaten op de lijst, dus winkelpersoneel genoeg. Het draait bij de verkiezingen om de partijen, dus zij bepalen maar wie er wanneer in de winkel staat.’

 

Zonde

 

Dat de griffie zich in Almere heeft gestort op de opkomstbevordering, is wijs, vindt Krouwel. ‘De griffie is er in dit duale systeem voor om het werk van de gemeenteraad te verbeteren. De burgemeester is voorzitter van de gemeenteraad, maar heeft ook een politiek stempel. Hij heeft in dit geval eigenlijk geen rol. ‘En daar komt bij dat een oproep van de burgemeester om te gaan stemmen geen enkele zin heeft. Een brief van de burgemeester dat je toch vooral moet gaan stemmen, is zonde van de postzegel. Sterker, het werkt averechts, want mensen denken: “Ja, natuurlijk wil je dat ik ga stemmen, op jouw partij”.’

 

Loopt Peter Rehwinkel, door de opkomstcampagne zo zichtbaar te ondersteunen, niet dat gevaar? De burgemeester van Groningen: ‘Ik probeer een centrale rol te vervullen. Die heb ik denk ik ook. Natuurlijk niet als het gaat om de inhoud of de partijpolitieke voorkeuren. Dan sta je boven de partijen. Maar van mij mag wel een bijdrage worden verwacht als het gaat om het vergroten van de opkomst. Dat is een verantwoordelijkheid die je als burgemeester hebt. Mensen vinden het leuk om met de burgemeester op de foto te gaan en in zijn werkkamer een kijkje te nemen. Gebruik dat dan. Stemmen is namelijk van wezenlijk belang. Mijn oma uit 1895 zei altijd: “Wij hebben daarvoor gestreden.” Dat besef zit er bij mij diep in. Ik voel mij verplicht om iets voor de actieve politici en de partijen in Groningen te betekenen.’

 

Geen feestgedruis

 

In vergelijking met de electorale achterstandsgebieden Den Haag en Almere doet een gemeente als Vlaardingen het keurig, met een opkomstpercentage in 2006 van 56,2 procent. Daar geen feestgedruis, maar de traditionele aanpak van een politieke markt en debatten. Toegespitst op de jeugd. Op 16 februari bij voorbeeld een jongerendebat onder leiding van de burgemeester.

 

Onderzoeker Krouwel: ‘Ik doe in Spijkenisse ook zo’n debat. Je moet de jongeren ervoor uit de buurthuizen rukken, maar het heeft zin. Het gaat erom dat je hun burgerschapgevoel ontwikkelt.’ Gaat burgemeester Tjerk Bruinsma (PvdA) ook doen. De na een referendum in 2002 benoemde burgemeester: ‘Deze week is de tentoonstelling 200 jaar gemeenteraadsverkiezingen geopend. Scholen gaan met elkaar in discussie en een jury haalt de beste debaters eruit. Ik leid op 16 februari het einddebat van de winnaars die met de gemeenteraad in debat gaan. We reiken dan de Vlaardingse debattrofee uit. Een week later leidt Victor Deconinck ons grote verkiezingsdebat, te volgen op onze website en via TV Vlaardingen.’

 

Op de verkiezingsavond zijn de Vlaardingers welkom voor een drankje en hapje in het gemeentehuis en roept de burgemeester de uitslagen om.