Van Zanen: ‘Centen en verhoudingen moeten geregeld zijn’

De uitspraak van de arbitragecommissie over extra jeugdbudget voor gemeenten, heeft een grotere impact dan alleen voor de jeugdzorg. Het laat zien dat gemeenten voldoende rijksgeld moeten krijgen voor alle taken die Den Haag naar decentrale overheden overhevelt.

Stutten

‘Met deze uitspraak hebben we als gemeenten echt iets in handen. Dat gemeenten te lang met te beperkte middelen de boel hebben moeten stutten, staat nu als een paal boven water.’ Dat stelde VNG-voorzitter Jan van Zanen woensdag tijdens zijn jaarrede op het jaarcongres van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG).

Verhoudingen op de schop

Het conflict tussen rijk en gemeenten, beslecht door de arbitragecommissie, laat zien dat er structureel iets moet veranderen in de verhoudingen tussen de verschillende overheidslagen. Voorkomen moet worden dat rijk en gemeenten weer jarenlang alleen over geld soebatten, in plaats van over de verwezenlijking van opgaven, aldus Van Zanen. Het Huis van Thorbecke moet hoognodig worden verbouwd ‘zodat we ons kunnen richten op onze taken.’ De verdeling tussen de drie bestuurslagen is ‘gedateerd en aan grootschalig onderhoud toe.’

Werkbaar

Er moet een werkbare relatie tussen de bestuurslagen worden gerealiseerd. Dat vindt niet alleen de VNG, maar ook de Raad van State (RvS) en de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB), bracht Van Zanen in herinnering. De ROB stelde in een recente publicatie dat de problemen tussen rijk en gemeenten niet alleen een gevolg zijn van financiële tekorten, maar ook het gevolg van een disbalans tussen taken, organisatie, bevoegdheden en bekostiging. Daar moet wat aan gebeuren. De RvS constateerde op zijn beurt dat ‘Den Haag’ onvoldoende oog heeft voor de hardnekkige knooppunten in het openbaar bestuur.

Wmo-abonnementstarief

Met de uitkomst van de arbitrage en de adviezen van de ROB en RvS is dit ‘het moment om door te pakken’, stelde Van Zanen. Voor gemeenten, maar ook voor de minister van Binnenlandse Zaken. Allereerst moeten de financiën op orde. Er is een begin gemaakt met extra geld voor de jeugdzorg in 2022, maar er is een structurele ophoging van het jeugdbudget nodig, benadrukte de VNG-voorzitter. Daarnaast moet de opschalingskorting van tafel. Aan een oplossing voor de uit de hand lopende kosten voor de Wmo, als gevolg van de invoering van het Wmo-abonnementstarief, wordt gewerkt.

Fundamentele herbezinning

‘Maar met financiën alleen krijgen we het huis niet op orde’, aldus Van Zanen. Ook de interbestuurlijke verhoudingen moeten worden verbeterd. Er is een nieuwe visie nodig op samenwerking tussen de bestuurslagen. Van Zanen had een duidelijke boodschap aan de Kamers en een nieuw kabinet: 'Geef ons voldoende middelen en ruimte.' ‘Er is een fundamentele herbezinning nodig op de interbestuurlijke en financiële verhoudingen’, erkende demissionair minister Kajsa Ollongren van Binnenlandse Zaken volmondig. De financiële basis voor gemeenten moet op orde zijn, benadrukte ze, al kwam niet met concrete maatregelen die daartoe moeten leiden. Pas als die basis orde is, kan discussie worden gevoerd over verruiming van het lokaal belastinggebied, vindt de minister.