‘Anonimiteit staat bij ons op de eerste plaats’

De provincie Utrecht betaalt maximaal een kleine 40.000 euro aan kosten voor gemeenten om zich aan te sluiten bij Meld Misdaad Anoniem. Een melding aldaar wordt alleen doorgestuurd naar de politie en andere opsporingsdiensten als die concreet is en de anonimiteit van de melder kan worden gewaarborgd, laten de provincie Utrecht en Meld Misdaad Anoniem (MMA) desgevraagd weten. 1 op de 3 tips wordt doorgezet.

Extra middelen
Uit onderzoek van De Groene Amsterdammer in 2018 bleek nog dat gemeenten verschillende prijzen betaalden aan MMA voor tips. Experts lieten zich destijds zeer kritisch uit over dat verdienmodel. De directeur van stichting NL Confidential zei toen dat dit was bedoeld om de kliklijn kostendekkend te maken. De directeur rekende voor dat MMA jaarlijks 1,6 miljoen euro te weinig van het ministerie van Justitie en Veiligheid ontving om zwarte cijfers te kunnen schrijven. De tonnen van gemeenten vulden dat bedrag aan. Mede naar aanleiding van Kamervragen besloot minister Grapperhaus vanaf dit jaar extra middelen vrij te maken voor MMA, schreef hij eind 2019 in zijn Halfjaarbericht politie.

‘Geen stabiele financiële situatie’
Daarin staat eveneens dat uit onafhankelijk onderzoek in 2018 was gebleken ‘dat er geen sprake was

van een stabiele financiële situatie en stabiele reserves, terwijl stakeholders aangaven de bijdrage van NL Confidential bijzonder te waarderen’. ‘De onderzoekers wezen er in het bijzonder op dat de publieke waarde voor gemeenten met een beperkte investering substantieel kan worden vergroot.’ Op grond van de uitkomsten van het onderzoek en eerdere Kamervragen besloot de minister om de bekostigingssystematiek aan te passen. ‘Ik zal de subsidie aan NL Confidential verhogen en meerjarig maken. Daarmee zal geborgd zijn en blijven dat deze organisatie zijn functionaliteit ‘Meld Misdaad Anoniem’ nu en in de toekomst kan blijven aanbieden.’

Ministerie betaalt meeste extra kosten
Per 1 januari 2020 hoefden aangesloten gemeenten minder te betalen. De jaarbijdrage is verlaagd naar een bedrag tussen 300 en 1500 euro, afhankelijk van de gemeentegrootte, en gemeenten hoeven geen bedrag per melding meer te betalen. Wel betalen ze nog eenmalig aansluitkosten. ‘Ik neem met deze regeling, het veruit grootste deel van de extra kosten van deze dienstverlening op mij. Ik ben ervan overtuigd dat de uitbreiding van de dienstverlening van Meld Misdaad Anoniem bijdraagt aan de strijd tegen onder andere ondermijnende criminaliteit’, schreef Grapperhaus verder. De provincie Utrecht besloot recent de eenmalige aansluitkosten en de eerste jaarbijdrage van de gemeenten in de provincie die zich hebben aangesloten voor haar rekening. De aansluitkosten zijn 1000 euro. Het totale subsidiebedrag van de provincie bedraagt daarmee maximaal 38.900 euro.

Achtergrondinformatie vragen
In het artikel in De Groene Amsterdammer hadden experts meer kritiek op Meld Misdaad Anoniem dan alleen op het verdienmodel dat gemeenten per tip moesten betalen. Volgens Sven Brinkhoff, docent aan de Radboud Universiteit Nijmegen, zouden tips niet worden geverifieerd. Hij sprak over ‘verkoop van geruchten’. Er zou gevaar zijn dat bellers zelfs bewust onjuiste informatie doorgeven aan MMA. In een reactie tegenover Binnenlands Bestuur wijst woordvoerder Marc Janssen van MMA erop dat de lijn jaarlijks 17.000 meldingen doorstuurt naar opsporingsinstanties. ‘Maar medewerkers die de meldingen behandelen voeren eerst een gesprek met de melder. Doet iemand melding van een hennepkwekerij, dan vragen we achtergrondinformatie: hoe weet u dat, uit welke signalen blijkt dat, hoe lang zit die er al, wat gebeurt er met het verdiende geld? Als we daar geen antwoord op krijgen, dan maken we geen melding. Een melding moet wel onderzoekbare informatie bevatten.’

Twee derde meldingen valt af
Belangrijker dan deze eerste check is volgens Janssen dat opsporingsinstanties altijd eigen onderzoek doen naar de melding alvorens zij tot onderzoek overgaan. ‘En dan valt twee derde van de meldingen af.’ De Groene Amsterdammer ontdekte in 2018 ook dat gemeenten tips erg lang konden bewaren: van drie maanden tot maar liefst vijf jaar. MMA laat weten dat het geen tips bewaart en na het doorsturen ook niet de inhoud. ‘Het gaat meteen de deur uit naar politie, opsporingsdiensten en/of gemeenten. Wij bewaren niets. Heel concreet: als een partij per ongeluk een melding wist in plaats van opslaat, dan hebben wij geen backup.’ Als de melding is overgedragen, dan is de gemeente ook verantwoordelijk voor de informatie. ‘Zij hebben te maken met de vigerende wetgeving en dat is een eigen verantwoordelijkheid. Ze zouden deze informatie met dezelfde zorg moeten betrachten als hun eigen vertrouwelijke informatie. Ze krijgen zelf ook signalen van ondermijning en criminaliteit.’

Anonimiteit

Uit onder meer de reacties van lezers onder het vorige bericht blijkt dat mensen nog steeds twijfelen aan of de anonimiteit van de melders wel is gewaarborgd. De gegevens van melders zouden bij de provider kunnen worden opgevraagd door politie en opsporingsdiensten. ‘Anonimiteit staat bij ons altijd op de eerste plaats’, benadrukt Janssen. ‘Dat gaat ook boven het oplossen van een zaak. Als iemand ons belt en het gaat over een heel schrijnende zaak, maar de melder is enige die het weet, omdat hij het van de dader heeft, dan doen wij geen melding. Daaraan doen wij geen concessies, want dan kunnen we wel inpakken.’

Geheimhoudingsstatus
Zowel technisch als juridisch als praktisch is de anonimiteit gewaarborgd, verzekert hij. Er ligt een instructie van het college van procureurs-generaal over het opvragen van gegevens. ‘Politie en Openbaar Ministerie mogen niet bij onze meldingen. We hebben zelfs een geheimhoudingsstatus: gesprekken met MMA mogen niet worden getapt en niet worden opgevraagd.’ Verder filteren medewerkers alle informatie die herleidbaar is naar melders eruit. ‘Soms geven melders toch prijs wie ze zijn door bijvoorbeeld te zeggen: ‘ik ruik die lucht op zolder’. Dan vragen we: kun je het ook van straat zien? Dat valt namelijk niet te herleiden. De anonimiteit geven we nooit prijs en zetten we dus ook nooit in een melding. Zelfs niet of de melder een man of een vrouw is.’