Toen stond de teller op vijftien

Na afsplitsing raad Lelystad nog versnipperder

Het is klokslag zeven uur als burgemeester Ina Adema de raadsvergadering heropent. Op de agenda staat deel twee van de begrotingsbehandeling. Een week eerder waren de algemene beschouwingen waarbij veertien fracties –het CDA was niet aanwezig – hun politieke betogen hielden.

Deze avond begint met de beantwoording van resterende vragen van vorige week, door de zes wethouders van even zoveel partijen. Met de vele interrupties vanuit verschillende fracties is het al bijna een uur verder voordat de raad aan zijn tweede termijn kan beginnen.

Daarbij komen 44 moties en zo’n tien amendementen aan de orde. Het lijkt een heel lange, weinig interessante avond te worden als het Forum voor Ouderen als eerste het woord krijgt. Fractievoorzitter Koen Dreesman loopt alle amendementen af, en geeft op elk ervan een toelichting, zeg maar een vroegtijdige, uitgebreide stemverklaring. Eenmaal bij de moties aanbeland, noemt Dreesman alleen de moties die zijn partij zal steunen.

De meeste van zijn collega’s volgen – gelukkig – niet zijn voorbeeld, maar staan langer stil bij amendementen of moties waar ze het echt wel of echt niet mee eens zijn.

Met interrupties wordt het regelmatig een aardig, inhoudelijk, debat. De recent gehalveerde CDA-fractie liet zoals gezegd de begrotingsbehandeling aan zich voorbijgaan. Fractievoorzitter Hans Maris is onlangs uit de politiek vetrokken omdat hij zijn politieke werk niet kan combineren met zijn functie als directeur van De Meerpaal in Dronten, zo meldt Omroep Flevoland. De opvolger van Maris moet nog worden geïnstalleerd. Eric van Luxemburg stapte uit de CDA-fractie vanwege ‘voortdurend gerommel' in het bestuur en een stroeve samenwerking in de fractie’, aldus Omroep Flevoland. Hij is verder gegaan als de nieuwe eenmansfractie Lokaal Lelystad.

Vijftien fracties op 35 raadszetels is veel, stelt onder meer Jack Schoone van Leefbaar Lelystad (oppositie, vier zetels). ‘Zeker bij de algemene beschouwingen; dan moet je dertien verhalen van je collega’s aanhoren.’ ‘Veertien fracties die hun verhaal moeten houden, dat vlakt af ’, stelt ook Emiel van der Herberg, fractievoorzitter van de PvdA (coalitie, drie zetels). ‘Je moet er doorheen zitten.’

Eenpitters
Het is niet dat Lelystad niet gewend is aan veel fracties. In de vorige raadsperiode startte de raad met elf, maar eindigde na een aantal fusies uiteindelijk met negen fracties. Na de verkiezingen van maart kwamen veertien fracties in de raad. De VVD is met zes zetels de grootste, daarna volgt Leefbaar Lelystad met vier zetels, en dan zijn er vier fracties met drie zetels, vier fracties met twee zetels en (na de afsplitsing) inmiddels vijf eenpitters (zie kader). Het was een behoorlijke klus om een meerderheidscoalitie te vormen. De zes partijen wilden ook allemaal een wethouder leveren. Als compromis werd besloten een fulltime wethouder te benoemen (VVD); de overige wethouders worden voor 80 procent betaald.

‘Het is erg inefficiënt, een raad met vijftien fracties’, stelt Van der Herberg. ‘Met zijn allen hebben we er last van.’ Neem de ruim veertig moties die op deze dinsdagavond voorliggen. Als vijftien partijen daarover, in aanloop naar de raadsvergadering, via de mail van gedachten willen wisselen, ‘ontploft mijn mailbox’, stelt de PvdA-voorman deze avond in het debat. ‘Je merkt echt het verschil met de vorige periode’, vindt Schoone (Leefbaar Lelystad), die na de verkiezingen van maart aan zijn derde raadsperiode is begonnen. ‘Zowel wat tijd betreft als al die vijftien meningen.’

‘Veertien of vijftien partijen maakt niet zo veel uit’, vindt GroenLinks-fractievoorzitter Sjaak Kruis. ‘We maken er al grappen over: hoe lang duurt het nog tot er 35 fracties zijn.’ ‘We zijn absoluut niet blij met vijftien fracties, maar het is de realiteit en die moet je aanvaarden’, stelt VVD-fractievoorzitter Edwin Hers (VVD, zes zetels). ‘Binnen die realiteit doen we het zo goed mogelijk.’

Spek en bonen
Hers doelt op het zo veel mogelijk afstemmen van voorstellen met alle fracties. Een erfenis uit de vorige periode, zo vertelt de VVD-voorman. ‘In het begin van de voorlaatste raadsperiode was er echt sprake van coalitie versus oppositie. Op een gegeven moment leidde dat tot een uitbarsting in de raad. De oppositie had het gevoel er voor spek en bonen bij te zitten.’ Het roer werd omgegooid. Elk raadslid, van ofwel coalitie ofwel oppositie, moest de kans krijgen om een meerderheid achter zich te krijgen voor een goed idee, zo werd afgesproken. Vanaf dat moment werd op een meer constructieve wijze samengewerkt. ‘Die lijn willen we als VVD vasthouden.’

Die wil om als het even kan met zoveel mogelijk van de vijftien partijen draagvlak te verkrijgen voor een voorstel, ‘vraagt om veel extra telefoontjes en heel veel afstemming’, aldus Hers. ‘Gezien het belang dat we aan het democratisch proces hechten, willen we die inspanning plegen.’

Kruis (GroenLinks) vindt dat er in de vorige periode beter zaken konden worden gedaan dan in deze periode. Nu wordt door een aantal partijen weinig ruimte gelaten om eventueel aan te haken bij een motie of amendement. Er wordt veel meer vooraf, en niet in de openbaarheid, dichtgetimmerd, zo voelt Kruis. ‘Hoe zinnig is een debat dan nog?’

Kruis maakt zich daarnaast zorgen over de verscherping van de verhoudingen in de raad. Deze avond stipt hij dat ook in het debat aan. Zijn gevoel wordt niet gedeeld, ook niet door Ina Adema, aldus de burgemeester tijdens een schorsing. ‘Als je ziet dat wij met vijftien fracties zijn, dan zijn de verhoudingen best in orde. Ik vind het ook goed dat men elkaar daarop aanspreekt. Je mag op inhoud best een scherpe positie kiezen – dat kan ook niet anders als je DENK aan de ene kant en de PVV aan de andere kant van het spectrum hebt zitten – maar je moet wel respectvol op de persoon met elkaar omgaan. Ik vind dat dat in voldoende mate gebeurt. Natuurlijk is er wel eens een uitschieter, maar daar vindt ook wel correctie op plaats.’

Dat gebeurt diezelfde avond nog, als nota bene Kruis een motie als ‘idioot’ kwalificeert. Hij wordt onmiddellijk teruggefloten door Hers (VVD). Kruis erkent zijn fout volmondig en trekt zijn woorden in.

Stampwerk
Schoone en Kruis maken zich zorgen over de hoeveelheid eenmansfracties. ‘Het is voor hen onmogelijk om alles bij te houden. Ze kunnen niet overal bij zijn, niet alles weten. Ik zie een hoop ad hoc stampwerk. Iedereen doet zijn uiterste best, daar niet van, maar het is veel werk. Het valt niet mee’, stelt Schoone.

‘Het is knap lastig als eenmanspartij om alles te volgen, vooral de ingewikkelde dossiers’, stelt Kruis. Wim Raijmakers van eenmansfractie Lelystads Belang zegt echter alles prima onder controle te hebben en waar nodig en mogelijk met andere partijen samen te werken. Als nadeel van de vele splinterpartijen vindt Kruis de onvoorspelbaarheid van het stemgedrag.

Onbestuurbaar is de stad niet, vinden onder meer Hers en Van der Herberg. ‘Het is geen goede situatie, maar de stad is niet onbestuurbaar en we zijn behoorlijk duaal. Het komt regelmatig voor dat coalitiepartijen tegen een collegevoorstel stemmen’, aldus Van der Herberg. Schoone is het daar niet mee eens. ‘Het dualisme is hier in de raad ver te zoeken.’ ‘Het is bestuurbaar, want feitelijk is er een meerderheidscollege’, stelt Berry Brinkhorst, die voor Omroep Flevoland al zo’n vijftien jaar de Lelystadse raad volgt. Daarnaast steken de partijen elkaar de helpende hand toe, ziet hij. ‘De raadsleden zijn redelijk lief voor elkaar. Ze proberen elkaar te begrijpen.’

Mede hierdoor is volgens hem ook geen sprake van een instabiel bestuur. Brinkhorst vreest wel dat de controlefunctie van de raad met zo’n veelheid aan partijen aan slagkracht verliest. De besluitvorming gaat niet altijd volgens de coalitielijnen, ziet ook verslaggever Koen Peeters van Omroep Flevoland. Zo is recent een motie aangenomen die behelst dat statushouders geen voorrang meer krijgen bij de toewijzing van een sociale huurwoning. ‘Dat voorstel kwam van de Inwonerspartij en werd onder meer gesteund door de rechtse partijen Leefbaar Lelystad, PVV en de VVD’, aldus Peeters.

Volstrekte mix
‘Net zoals in de vorige raadsperiode worden wisselende meerderheden gevormd’, zegt burgemeester Adema tijdens een schorsing. ‘Als je kijkt welke partijen allemaal moties hebben ingediend, dat is een volstrekte mix van oppositie en coalitie’, daarbij wijzend naar het pakket moties dat deze avond voorligt. Neem motie 41, over het jongerenwerk. Die roept het college op de raad inzicht te geven in de inzet en effectiviteit van het jongerenwerk, voordat eventueel de capaciteit wordt uitgebreid zoals het college voornemens is. Een mix van coalitie- en oppositiepartijen dienden de motie in, die deze dinsdagavond is aangenomen. ‘Die mix van oppositie en coalitie zie je ook terug in het debat’, ziet Adema. ‘Er is geen sprake van oppositieen coalitieblokken; je ziet een mêlee aan wisselende meerderheden.’

Het raadsakkoord, door de meeste fracties ondertekend, is een soort ondergrond, stelt Adema, ‘waar iedereen die dat heeft ondertekend, zich natuurlijk aan committeert.’ Over de onderwerpen die daar niet in staan, is men vrij om voor of tegen te stemmen. ‘Dat zie je ook gebeuren.’ Met zo veel partijen en wisselende meerderheden is het wel hard werken voor het college, erkent Adema. ‘Maar het is voor de raadsleden ook hard werken om elkaar te overtuigen.’ Hoopt Adema op een herhaling van de vorige raadsperiode, waar uiteindelijk een aantal fracties samenging? ‘Daar ga ik verder niet over. De kiezer heeft gesproken. Ik ga niet activeren tot splitsing, maar ook niet tot samenvoeging. Dat is iets wat de politiek zelf moet uitmaken.’

Motiemarkt
De 44 moties die tijdens de begrotingsbehandeling ter stemming voorlagen, gingen lang niet allemaal over de programmabegroting. Veel moties komen voort uit de zogeheten motiemarkt, waar inwoners van Lelystad jaarlijks ideeën of plannen onder de aandacht van de gemeenteraad kunnen brengen. Tijdens de motiemarkt kunnen de inwoners hun plannen ‘pitchen’ en raadsleden ‘overhalen’ hun idee te adopteren. Het idee wordt dan samen met de fractie en inwoner(s) omgezet in een motie, waarover de raad stemt. Voor de uitvoering van de moties is 150.000 euro beschikbaar. Met de uitvoering van de moties die vorige week tijdens de begrotingsbehandeling zijn aangenomen, is een bedrag van iets meer dan 172.000 euro mee gemoeid. De raad nam daarop een motie aan om het verschil bij te passen.

Samenstelling raad
De raad van Lelystad telt 35 raadszetels. De VVD (zes zetels) PvdA (3 zetels), ChristenUnie (3 zetels), Inwonerspartij (3 zetels), D66 (twee zetels), SP (2 zetels) vormen de coalitie. De oppositie bestaat uit Leefbaar Lelystad (4 zetels), PVV (3 zetels), GroenLinks (2 zetels), Jong Lelystad (2 zetels), CDA (1 zetel), Denk (1 zetel), Lelystads Belang (1 zetel), Forum voor de Ouderen (1 zetel), Lokaal Lelystad (1 zetel).