Altijd weer die gapende kloof

Nederland is zich weer aan het oprichten, te trekken nu de grootste zorgen over de coronapandemie verdwijnen.

Na tien miljoen prikken en het openen van de terrassen kijken we weer vooruit naar de zomervakantie en de verdere normalisering van ons leven. Toch is het goed de komende tijd ook om te kijken en lessen te trekken wat ons allen is overkomen. Wat hebben we over het hoofd gezien? Welke signalen hebben we gemist? Hebben we risico’s onvoldoende ingeschat of te weinig voorbereidingen getroffen voor als het echt misgaat?

Auteur Wimjan Bos probeert in zijn boek Als het er echt om gaat een analyse te maken over besturen en het managen van risico’s. Want het zetten van doelen en uitvoeren van plannen alleen is een te smal idee van goed bestuur. Ook het nadenken over het onvoorziene, het ongewenste of zelfs het ondenkbare behoort tot de opgave van goed bestuur en goede bestuurders.

Anders dan Cassandra, die in de Griekse mythologie catastrofes kon voorzien maar door niemand werd geloofd, kunnen bestuurders wel handelend optreden en risico’s onderzoeken, op waarde schatten en proberen deze te beperken. Bos laat via zijn eigen ervaringen als adviseur en via een tiental interviews zien dat er een kloof gaapt tussen de theorie van goed risicomanagement en de praktijk. Overheid en bedrijfsleven lijken beide nog niet altijd voldoende bekwaam hierin.

Voormalig overheidsmanagement van het jaar Gerard Bakker, die het gevangeniswezen leidt, heeft van de recente crisis vooral geleerd dat het denken in risico’s gesprekken vergt op alle niveaus van de organisatie: strategisch, tactisch en operationeel.

Voormalig minister en burgemeester Annemarie Jorritsma komt tot het inzicht dat we na een crisis vooral niet in de ‘regelreflex’ moeten schieten en na ieder incident nieuwe regels uitvaardigen. Ze zegt: ‘Ik vind dat het na een ramp of na een crisis en jaar lang verboden zou moeten zijn om nieuwe wet- of regelgeving te maken.’ Verstandige woorden van Jorritsma, concreter dan bespiegelingen van onder meer oud-minister-president Jan-Peter Balkenende en anderen die in het boek vooral reflecteren op risico’s zonder heel concreet lessen te trekken.

Zo er uit het boek al een conclusie is te trekken dan deze: de recente pandemie prikkelt ons allen in het bestuur om behalve met goede moed vooruit te kijken ook tijd te nemen voor reflectie, lessen trekken en concrete verbeteringen in onze risicobeheersing. Als we niets van de pandemie leren, betalen we de volgende keer een even hoge prijs. Wat dat betreft stellen de interviews in het boek niet heel gerust.