‘Onfeilbare politici moet je vrezen’

Een toneelstuk dat niet in schouwburgen is te zien, maar alleen in gemeentehuizen. Met reden: ‘Niemand wacht op je’ houdt burgers en politici een spiegel voor. ‘Missie maakt blind en doof en snoert anderen de mond.’

Theater als brug tussen burger en politiek

Jantje Akkermans (85) is het zat dat mensen rond haar flat hun afval maar overal laten slingeren. Bierblikjes, frietbakjes, een sigarettenpakje. Ze ruimt het soms zelf op, vertelt ze met een zuidelijk accent. ‘Er zijn maar drie soorten zaken’, las ze onlangs. ‘Jouw zaken, de zaken van een ander, en de zaken van God.’ Wat zijn haar zaken? Voor Jantje is dat vrij simpel; haar zaken zijn alle zaken waaraan ze zich ergert en waar ze zelf iets aan kan doen.

Als Jantje klaar is met haar monoloog en het even stil is, blijken haar grijze haren een pruik te zijn en staat ineens een vrouw zich om te kleden op een podium in de raadszaal van de gemeente Vlaardingen. Een minuut of twee en wat gedoe met een rits later, staat er een vrouw van middelbare leeftijd in een koningsblauwe jurk voor het publiek. Politica Ida de Boer maakt na dertig jaar in accentloos Nederlands bekend dat zij haar partijleiderschap neerlegt. Ze kan de waan van de dag niet meer aan, is haar doelen voorbij geraasd. ‘Missie maakt blind, dat denk ik nu’, reflecteert ze. ‘Missie maakt blind en doof en snoert anderen de mond.’ Ida klaagt erover dat politici altijd maar controle moeten uitstralen en een antwoord klaar moeten hebben op elke vraag. ‘Maar ondertussen …’

Wie tussen de regels door luistert, hoort in het toneelstuk Niemand wacht op je een betoog voor een continue, open dialoog tussen burger en politicus en participatie zonder cynisme. Jantje zegt eigenlijk dat burgers moeten stoppen met zeiken vanaf de zijlijn over dingen waaraan ze iets kunnen doen en meer verantwoordelijkheid moeten nemen. Ida hekelt in feite de ivoren toren waarin menig volksvertegenwoordiger en bestuurder zich waant.

Niet cadeau
Actrice José Kuijpers, die een monoloog voert in het derde bedrijf van het stuk, bespreekt twijfel en de angst en de noodzaak om te falen: ‘Politici die zich onfeilbaar en onkwetsbaar wanen, moet je vrezen.’ Zij wil iets betekenen, maar weet niet wat en hoe. De drie vrouwen in het stuk geven op doortastende manier uitdrukking aan de vraag hoe er tussen de individuele burger en politiek een symbiose kan bestaan in tijden van ‘mediacratie’ en globalisering. Dat gebeurt overigens zonder dat de toeschouwer het cadeau krijgt. De monologen zijn prikkelend en zetten aan tot denken, wat ook duidelijk de bedoeling is. Burger, politicus én de op snelle quotes beluste pers krijgen een spiegel voorgehouden, hetgeen des te interessanter is omdat die zich allen in het publiek begeven.

Niemand wacht op je toert sinds dit voorjaar door het land. De tekst van toneelschrijver Lot Vekemans is inmiddels in meer dan dertig raadszalen opgevoerd, vaak ter gelegenheid van de installaties van nieuwe gemeenteraden. Voor die locaties is bewust gekozen. In plaats van dat de aanwezige Vlaardingse politici (onder anderen de burgemeester en een wethouder) zich na een opvoering in het theater weer terugtrekken in hun gemeentehuis met statige marmeren hal, wordt de dialoog juist naar de tempel van de lokale democratie gebracht.

Achteraf volgt er ook een nabespreking. Na een korte uiteenzetting over de manier waarop de kiem van het stuk drie jaar geleden ontstond, mogen de leden van het publiek delen welk personage en welke moraal bij hen het meest beklijft. De houding van Jantje wordt vaak inspirerend genoemd. Ook hebben veel toeschouwers die aan de nabespreking meedoen – waaronder een aantal deelnemers van burgerinitiatieven, een raadslid en een wethouder – zich net als politica Ida vaak geërgerd aan de cultuur waarbinnen politici altijd maar hun praatje klaar moeten hebben. Ze wisselen nog slechts meningen uit in plaats van te discussiëren.

Teruggedacht
Die ergernis wordt gedeeld door voormalig wethouder economische zaken Bert van Nieuwenhuizen, nu raadslid. ‘Laten we het ook eens hebben over hóe we praten en niet zozeer waarover’, zegt hij tijdens de nabespreking. Een paar dagen later laat Van Nieuwenhuizen aan de telefoon weten dat hij nog veel aan de theatervoorstelling heeft teruggedacht. ‘Terwijl ik eigenlijk helemaal niet zo’n type ben dat naar het toneel gaat. Toen ik naar de voorstelling ging was ik ook nog redelijk sceptisch, maar ik was daarna positief verrast.’ Van Nieuwenhuizen zegt dat hij tijdens de voorstelling geen aha-erlebnis heeft gehad. ‘Ik voelde me zeker niet aangevallen. Ik heb er vooral veel in herkend.’

Of de toeschouwer zich nu zelf aangesproken voelt, of juist herkent wat hij of zij dagelijks om zich heen ziet gebeuren, Niemand wacht op je zet aan het denken. Het stuk zal menig raadslid en wethouder met beide benen op de grond plaatsen, op gelijke hoogte met de burger. Een waardevolle ervaring met het oog op de net begonnen collegeperiode.

Meer info: www.matzer.org