Tegendraads in Pekela

Het was Anneke Duit meteen opgevallen toen ze de omgeving ruim 6 jaar geleden op de fiets verkende. Huizen in Oude en Nieuwe Pekela zijn spotgoedkoop. Met gemiddeld 132 duizend euro voor een woning is Pekela zelfs de goedkoopste plek in het land (Blaricum is de duurste gemeente, met gemiddeld 788 duizend euro voor een huis).

Ze zag aan het Pekelderdiep in Nieuwe Pekela een mooi oud huis, natuurlijk vrijstaand met een tuin en uitzicht op de weilanden. Liefde op het eerste gezicht. De koop was snel gesloten. Tijd voor een nieuw leven in haar geboortestreek. Na een hectisch politiek en maatschappelijk bestaan in Nijmegen, tijd voor beeldhouwen en schilderen. Tijd voor de familie in Noordoost-Groningen ook.

‘Het roer moest om en ik wilde tijd hebben voor mijn creatieve kant. Het is hier zo mooi. Het Pekelderdiep, het landschap achter ons huis, de ganzen, de geveltjes. Maar waar ik mij op had verkeken, was de tijd die je nodig hebt om hier werk te vinden. In Nijmegen had ik een netwerk, hier had ik niets. Ik ben 1,5 jaar werkloos geweest, verdiende af en toe wat met de verkoop van een schilderij en met schilderparty’s voor vrijgezellen’, lacht Duit (48). ‘Want tijd om te beeldhouwen en te schilderen had ik wel. Tijd die ik nu niet meer heb.’

Zo keer je terug in de veenkoloniën van Noordoost-Groningen om rust en evenwicht te vinden, en zo zit je in het gemeentehuis van Pekela als wethouder voor welzijn, wijkgericht werken, onderwijs, volksgezondheid en milieu. ‘Met dat laatste hebben ze hier in Pekela trouwens niet zo veel. Daar zal ik flink aan moeten trekken’, zegt de GroenLinks-wethouder. Toen ze in de ‘achtertuin’ van CPN-voorman Fré Meis kwam wonen, piekerde ze er niet over om weer de politiek in te gaan. Duit: ‘Ik had in Nijmegen in de gemeenteraad gezeten en was korte tijd wethouder geweest, dus ik wist dat het raadslidmaatschap erg veel tijd opslokt. Tijd die ik nu juist wilde besteden aan andere zaken. Maar ik wilde wel iets voor de samenleving betekenen, en uiteindelijk kon ik aan de slag als leidinggevende voor wijkgericht werken bij de stichting Welstad in Stadskanaal.’

Gronings hart

Aan toekomstplanning had ze nooit gedaan. ‘Dus toen de afdeling van GroenLinks mij vroeg voor de kandidatenlijst in Pekela, heb ik ja gezegd. Ik kwam op nummer 8. Niet om raadslid te worden, maar om, als GroenLinks in de coalitie zou komen, wethouder te worden. In Nijmegen had ik het wethouderschap ook erg leuk gevonden. De afwisseling spreekt mij aan, de onvoorspelbaarheid. GroenLinks was op zoek naar iemand met bestuurlijke ervaring en een Gronings hart. Dat had ik.’

De kans dat GroenLinks in de coalitie van Pekela zou komen, was overigens niet zo groot. De PvdA regeerde Pekela al sinds mensenheugenis en had aan de SP genoeg voor een werkbare coalitie. Maar in maart 2010 werd alles anders in de 13 duizend zielen tellende gemeente. De PvdA kelderde na de gemeenteraadsverkiezingen van 7 naar 3 zetels en de nieuwe partij Samen voor Pekela werd met 4 zetels plotsklaps de grootste partij.

Oud PvdA’er Jaap van Mannekes had niet voor niets Samen voor Pekela opgericht, en dus smeedde hij een coalitie van Samen voor Pekela, SP en GroenLinks. Voor het eerst sinds haar oprichting in 1946 zat de PvdA niet in het college, en nog opmerkelijker: voor het eerst in de geschiedenis had Pekela een vrouwelijke wethouder. Anneke Duit dus.

Ze vertelt: ‘In het begin moesten de mannen er wel aan wennen, aan zo’n aigenwies wicht dei zich overal mit bemuit. Iets nieuws in het dorp, maar al snel was het de gewoonste zaak van de wereld. We houden in het college ook allemaal wel van een lolletje. In het gemeentehuis en in het dorp had men gehoord dat iemand uit Nijmegen wethouder zou worden. Hemel, een vreemde.’

Die zorgen waren snel verdwenen toen ze hoorden dat Duit gewoon Gronings sprak en begrepen dat ze oorspronkelijk uit Muntendam kwam, en dat haar vader daar voor de CPN raadslid en wethouder was geweest en later in de Provinciale Staten had gezeten. ‘Ik merk ook dat ik een steeds zwaarder Gronings accent krijg, terwijl ze in Nijmegen niet eens hoorden dat ik uit Groningen kwam.’

Geen vetpot

Om een college van drie wethouders betaalbaar te houden, spraken de wethouders in spe Van Mannekes, Hemmes (SP) en Duit af dat ze alle drie 100 procent zouden werken en voor 70 procent betaald zouden krijgen. Duits partijgenoot in Arnhem wethouder Barth van Eeten vond zo’n parttimeconstructie in zijn gemeente principieel onjuist en haakte af voor een volgend wethouderschap.

Wethouder Duit: ‘Die discussie hebben we in Pekela niet gevoerd. Deze gemeente is arm en dan kun je niet drie wethouders van drie partijen voor de volle 100 procent belonen. Maar het betekent wel dat het geen vetpot is waarmee ik naar huis ga, zeker niet als je bedenkt dat GroenLinks-wethouders 10 procent van hun bruto inkomen moeten afdragen aan de partij (een wethouder in Pekela verdient nu iets minder dan 3.500 euro bruto per maand, red). Maar ik heb nooit voor het geld gekozen. Je gaat toch geen filosofie in Nijmegen studeren om later veel geld te verdienen? De gedachte dat ik iets kan doen voor Pekela, voor de werklozen, voor de kinderen en voor de asielzoekers, dat is echt de mooist denkbare beloning. Maar dan moet ik ook wel iets voor die mensen kunnen betekenen, en niet alleen hoeven hakken in hun voorzieningen of asielzoekers in het park laten slapen.’

Hakken en bezuinigen, GroenLinks-wethouder Anneke Duit krijgt er zo langzamerhand schoon genoeg van. Duit: ‘We hebben in Pekela veel werklozen en 260 mensen werken in de sociale werkvoorziening bij Synergon. Dat is veel voor een gemeente met 13 duizend inwoners.’

Als Den Haag doorzet met de kortingen op de werkvoorziening, verwacht Duit dat de gemeente vanaf 2013-2014 nog eens 2 tot 3 miljoen euro moet bezuinigen. ‘Vorig jaar hebben we al voor 1,8 miljoen bezuinigd. Mensen bij de sociale werkvoorziening hebben een cao, dus als de overheid 4 of 5 duizend euro gaat schrappen per sw’er, dan zullen wij dat geld uit onze eigen begroting moeten halen. Bezuinigingen op de werkvoorziening raken dus direct mijn portefeuille.’

Ze somt de mogelijkheden op. ‘De muziekschool gaat al naar Veendam. Gaan we de bibliotheken Nieuwe en Oude Pekela sluiten? Het zwembad dicht? Willen we dat kinderen niet meer lezen? Dat ze niet meer kunnen zwemmen? De dorpshuizen dicht? Geen activiteiten meer voor ouderen? Hakken we alle voorzieningen weg, terwijl we in deze krimpregio juist de voorzieningen op peil willen houden om mensen een kans te geven? Gaan we de wegen niet meer onderhouden?’

Duit weet niet waar het geld vandaan moet komen, en haar collega-wethouders weten het ook niet. ‘We leveren nog liever de sleutel in. Worden we een artikel 12- gemeente. Liever niet, maar we gaan ook niet alles sluiten. Vinden we trouwens allemaal in het college.’

Lastpakken

Nee, de fans van het kabinet-Rutte zitten niet in Pekela. En dan hebben we het nog niet eens over die andere doorn in het oog van wethouder Duit gehad: het asielbeleid. Duit: ‘We hebben een asielzoekerscentrum in Pekela, waar veel mensen zitten die zijn uitgeprocedeerd, sommigen langer dan 10 jaar. Dat is vreselijk. Meisjes als de verwesterde Sahar Hbrahim Gel in Sint Annaparochie. Ik zou willen dat die mensen allemaal konden blijven. De gemeente Pekela is heel eigenwijs als het gaat om uitgeprocedeerde asielzoekers. Wij willen niet dat gezinnen op straat terechtkomen. Daarin zijn we lastpakken. Geef die mensen een status en laat ze een bestaan opbouwen. We zijn nog niet gebeld uit Den Haag met het verzoek om onze eigenwijze koers te laten varen, maar dat zou best eens kunnen gaan gebeuren. We zien wel.’

Het is niet allemaal kommer en kwel in Pekela. Het college is bezig om met zorgverzekeraar Menzis een zorgcentrum met apotheek, huisartsen, zorgbeddden en wellicht eenvoudige medische ingrepen in het dorp te huisvesten. Vorige maand opende koningin Beatrix de nieuwe brede school (drie scholen, twee peuterspeelzalen, kinderopvang, het centrum voor Jeugd en Gezin met het consultatiebureau en een gymzaal).

Dat centrum voor Jeugd en Gezin is trouwens uniek, vindt Duit. De wethouder: ‘Het is goed dat de jeugdzorg wordt gedecentraliseerd, jammer alleen dat dit weer gepaard gaat met minder geld. Ons centrum voor Jeugd en Gezin is een voorbeeld voor alle gemeenten. We zitten niet in een duur gebouw te wachten tot iemand op het spreekuur wil komen, maar we gaan naar de scholen en peuterspeelzalen toe. Die benadering bouwen we uit met indicatiestelling, zodat we sneller kinderen in de tweedelijnszorg kunnen krijgen.’

Pekela is een praktisch dorp, zegt wethouder Duit trots. ‘We hebben momenteel te kampen met jongeren die op straat alcohol drinken. Ik had vanochtend iemand van de verslavingszorg over de vloer en ik vroeg hem of hij in plaats van voorlichting op scholen, een jongerenwerker naar die hangplek kon sturen. Als het aan mij ligt, loopt die man daar over 2 weken. Zo moeilijk is dat niet.’ De gemeente wil een bureau overlast, vertelt Duit. ‘Dan kun je dure rapporten laten schrijven, maar je kunt ook zeggen: hebben we iemand in huis? Is er een telefoonnummer? Mooi, dan is het bureau overlast hierbij geopend. Dat is typisch Pekels en het past ook erg bij mij. Niet urenlang praten en dikke, ingewikkelde rapporten produceren. Bestuurders doen daar jammer genoeg vaak aan mee, terwijl het hulpbehoevende kind en dat gezin zitten te wachten op een hulpverlener die verstrikt is geraakt in de bureaucratie.’ 

---

Wat is het leukste aan de politiek?

De variatie en de onvoorspelbaarheid. Je ziet veel mensen. Je praat met veel mensen uit alle geledingen van de samenleving. Ik houd wel van praten, en dat komt goed uit want het wethouderschap is een praatfunctie. Maar je zult mij niet betrappen op betogen van een halfuur. Als ik iets in 10 minuten kan zeggen, doe ik dat. En het fijne is dat ik me kan bemoeien met zaken waar ik wat van vind.

Wat is het ergste aan de politiek?

Gebrek aan middelen. Het is leuker om als wethouder dingen te kunnen opstarten dan om alles af te breken. Ik wil geen mensen in de kou laten staan. Het zou mooi zijn als we zonnepanelen op het gemeentehuis kunnen zetten. Dat is milieuvriendelijk en levert ons uiteindelijk geld op, maar die langetermijnwinst wordt onmogelijk gemaakt door het kortetermijndenken van de rekenmeesters in Den Haag.

Je bent premier. Wat is je eerste beslissing?

Dan krijgen asielzoekers die hier langer dan 5 jaar zijn een generaal pardon. Zij mogen hier gewoon blijven en krijgen een leuk huisje. Ik draai de bezuinigingen van het kabinet- Rutte op sociaal gebied terug. Dat, en nog veel meer, kunnen we bekostigen uit het schrappen van de JSF. Hoe verzin je het om te bezuinigen op voorzieningen voor kinderen en ouderen, en wel miljarden uit te geven aan nieuwe straaljagers.

---

CV

Anneke Duit is geboren op 17 januari 1963 in Groningen. Duit studeerde filosofie in Nijmegen en werd lid van de CPN. Daarna werkte ze bij een asielzoekerscentrum in Nijmegen. Van 1989 tot 2002 was ze raadslid voor Groen- Links in Nijmegen. In 1998 was ze 8 maanden wethouder. Vervolgens werd ze directeur van SOM, een educatiecentrum voor onderwijs en milieu. In 2005 verhuisde ze naar Oude Pekela en werd leidinggevende bij Welstad in Stadskanaal. Op 20 april 2010 werd Duit beëdigd als wethouder in Pekela.