Statenleden moeten regie voeren over nieuwe coalitie

De voltallige Provinciale Staten moeten de regie voeren over het proces van coalitieonderhandeling. Om te beginnen moet de verkiezingsuitslag door de nieuw gekozen Statenleden plenair worden geduid. Dat is de allereerste stap die nu moet worden gezet op weg naar een betere democratische provinciale politiek.

Gesloten deuren

Dat stellen de politicologen Harmen Binnema en Hans Vollaard en (Universiteit Utrecht). ‘De Staten moeten het platform zijn waar gediscussieerd wordt over wat te doen met de verkiezingsuitslag en welke invulling daar vervolgens aan wordt gegeven. Dat moet niet achter gesloten deuren gebeuren en niet aan de grootste fractie worden overgelaten’, vindt Vollaard. ‘De Staten als geheel moeten de regie voeren over het proces van coalitieonderhandeling.’

Informateur

Door de Staten moet een informateur worden benoemd, door de Staten moeten de thema’s worden bepaald die de komende vier jaar aan de orde zijn, door de Staten moet worden bepaald hoe men met elkaar omgaat als oppositie en coalitie en door de Staten moet worden bepaald hoe men de komende vier jaar omgaat maatschappelijke organisaties, het bedrijfsleven en burgers, stellen Binnema en Vollaard. Zij zijn mede-auteurs van het recent verschenen boek Provinciale politiek. De provincies democratisch getoetst, waarin een aantal wetenschappers de provincie langs de democratische meetlat heeft gelegd.

Meer assertiviteit

Statenleden moeten zich niet laten overrompelen, zeker nieuwelingen niet, door hoe het veelal gaat. ‘Achter de schermen wordt een coalitie gevormd, een coalitieakkoord gemaakt en voilà, dat is het voor vier jaar’, vat Vollaard ietwat gechargeerd samen. ‘De Staten moeten meteen de regie pakken en blijven houden. Niet alleen rondom de coalitievorming, maar ook voor de vier jaar daarna. Zorg dat er in het coalitieakkoord scherpe afspraken staan waarin je de gedeputeerde kunt houden. Maak na twee jaar een mid-term review’, tipt Vollaard verder. Binnema: ‘Er moet meer assertiviteit en eigen initiatief bij de Staten vandaan komen.’

Invloed

Om een oordeel te vellen over de democratisch kwaliteit van de provinciale politiek is door verschillende wetenschappers naar twee criteria gekeken: burgerinvloed (citizen effectiveness) en bestuurlijke slagvaardigheid (system capacity). Vollaard: ‘Kunnen burgers en hun vertegenwoordigers, de Statenleden, invloed uitoefenen op het provinciebestuur. En twee: is het provinciebestuur vervolgens in staat om aan de verlangens van kiezers en hun vertegenwoordigers gevolg te geven.’

Kerntaken

Om met die bestuurlijke slagvaardigheid te beginnen. ‘Provincies zijn zich gaan concentreren op de provinciale kerntaken en dat doen ze netjes’, aldus Vollaard. Provinciale wegen, kanalen, bruggen en sluizen liggen er meestal prima bij en functioneren goed, zo wordt in het boek geconcludeerd. Niet op alle vlakken is de doorzettingsmacht van het provinciebestuur overigens op orde, zoals bij het realiseren van windenergie op land. Minister Ollongren van Binnenlandse Zaken dreigt zelfs de regie over te nemen. ‘Over alle kerntaken bezien, zijn provincies in staat invulling te geven aan de opdracht van de kiezers en Provinciale Staten’, stelt Vollaard.

Burgerinvloed

Maar dan het tweede criteria: de burgerinvloed. Daar moet en kan een hoop veranderen, stellen de wetenschappers. Binnema: ‘Het is belangrijk dat Provinciale Staten hun controlerende taken ten opzichte van het college van Gedeputeerde Staten goed invullen én aan de andere kant meer investeren in het afleggen van verantwoording aan burgers over de keuzes die er worden gemaakt. Ook moet Statenleden meer investeren in het betrekken van inwoners bij die beleidskeuzes. Dat kan sterker worden vormgegeven dan tot nu toe wordt gedaan.’

Initiatiefvoorstel

Provinciale volksvertegenwoordigers zijn vaak nog wel wat reactief, vindt Binnema. ‘Statenleden moeten minder alleen maar volgen wat er vanuit Gedeputeerde Staten komt, maar meer zelf onderwerpen op de agenda zetten.’ En dus ook vaker met een initiatiefvoorstel komen. Ook moet prominenter aan inwoners zichtbaar worden gemaakt welke mogelijkheden zij hebben om via burgerinitiatieven of referenda invloed uit te oefenen.

Provinciale politiek: De provincies democratisch getoetst. Uitgeverij Boom. 25 euro. Alle nieuwe Statenleden krijgen het boek via het IPO gratis.

Lees het hele artikel in Binnenlands Bestuur nummer 6 van deze week (inlog)