Blokhuis: ‘niet chic’ om nu veel geld vrij te maken

Het is niet kies om een paar dagen voor de verkiezingen als demissionair kabinet grote bedragen vrij te maken. Dat stelt staatssecretaris Paul Blokhuis (jeugdzorg, ChristenUnie) in antwoord op de vraag waarom het demissionaire kabinet nu geen incidentele middelen voor de jeugdzorg wil vrijmaken.

Ruggengraat

Nu extra geld vrijmaken voor 2022 en 2023 is ‘niet chic’ naar de partijen toe die straks een nieuw kabinet moeten formeren, aldus Blokhuis. Ook past het een demissionair kabinet niet om een besluit te nemen over heel veel geld. Het demissionaire kabinet wil met gemeenten in gesprek blijven. Dat gesprek over incidenteel geld kan pas over een paar weken worden voortgezet, als de verkiezingen achter de rug zijn en duidelijk is ‘wie de ruggengraat van het nieuwe kabinet gaan vormen’, aldus Blokhuis.

Onderling overleg

Het kabinet had de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) donderdag om een paar weken extra tijd gevraagd, aldus Blokhuis. Dat was voor de VNG onverteerbaar, die daarop besloten heeft arbitrage in te zetten. ‘De mogelijkheid tot arbitrage hebben we in 2019 onderling afgesproken, als sluitstuk. De VNG ziet zich daartoe nu genoodzaakt. Wij kiezen liever de route van onderling overleg. Mijn hoop is nog steeds dat we er samen uitkomen.’

Tekort wordt erkend

Blokhuis benadrukt dat het kabinet de financiële problemen van gemeenten serieus neemt en de omvang van het tekort op de jeugdzorg (structureel 1,7 miljard euro) erkent. Na verschijning van het rapport van AEF in december, dat de omvang van het structurele tekort in kaart bracht, is er volgens Blokhuis echter wel wat veranderd: het kabinet is demissionair geworden. De staatssecretaris begrijpt de boosheid en frustratie van wethouders na de berichtgeving van vrijdagochtend dat gemeenten nog geen extra geld krijgen – ‘ik ben zelf wethouder geweest’ – maar benadrukt nogmaals dat het kabinet er niet lichtzinnig mee is omgegaan. ‘In de ministerraad hebben we het er uitgebreid over gehad.’

Zwaarwegend advies

Om een besluit over extra geld voor de jeugdzorg over de verkiezingen heen te tillen, zitten voordelen, vindt Blokhuis. ‘We kunnen dan een en ander afstemmen met de formerende partijen.’ In april komen daarnaast voorstellen over de mix van structureel geld en maatregelen om het jeugdzorgstelsel toekomstbestendig te krijgen. Daar wordt nu door een commissie onder leiding van Marjanne Sint aan gewerkt. ‘Dat is input voor het nieuwe kabinet en geldt als zwaarwegend advies aan de formateur.’

Zorgplicht gemeenten

De arbitrage die voor 1 mei moet zijn afgerond, gaat over het structurele extra jeugdbudget, benadrukt VWS. Het gesprek over incidentele middelen staat daar los van. In de eerste helft van april gaan kabinet en gemeenten weer verder praten over de incidentele middelen ter overbrugging tot aan het volgende kabinet. Het gaat dan om budget voor 2021 en mogelijk 2022, aldus Blokhuis. ‘Dat is tijdig voor de voorjaarsnota’s van gemeenten.’ De staatssecretaris kent de vele signalen dat de hulp en zorg aan jongeren vastloopt. ‘Het is in ons aller belang die kinderen zo snel mogelijk te helpen.’ Hij benadrukt dat gemeenten een zorgplicht hebben.

Eerste keer

Het is voor de eerste keer dat gemeenten arbitrage inzetten omdat ze er met het kabinet niet uitkomen, laat een woordvoerder van de VNG weten. Semi-bindend betekent in dit geval dat het advies van de ‘commissie van wijzen’ zeer zwaarwegend is, maar dat het nieuwe kabinet er tijdens de formatie een besluit over neemt. De procedure die bij de arbitrage gevolgd wordt, is niet openbaar.