Sociaal-democratisch masochisme

De Partij van de Arbeid maakt een electorale doodsmak, maar de schade die zij daarmee opliep, valt in het niet bij de ‘collateral damage’  die het gevolg is van de zelfanalyse die daarop binnen de partij volgde. Partijkopstukken, al dan niet zelfbenoemd, buitelen in de media over elkaar heen in hun gretigheid om de oorzaak van het electoraal falen van de PvdA te duiden. Vanuit een positieve grondhouding zou je nog kunnen beredeneren dat dit getuigt van een vertederende hang naar politieke openheid, maar de shortlist voor de jaarlijkse Machiavelliprijs bereik je er niet mee. Dan verstaan ze bij pakweg het CDA de kunst van het stilzitten tijdens het scheren vele malen beter.

Inmiddels heeft zich ook Jacques Wallage, de aanstaand ex-burgemeester van Groningen, zich in het inmiddels imposante rijtje van stuurlui-aan-de-wal geschaard. In zijn afscheidsinterview met Binnenlands Bestuur is de belangrijkste oorzaak voor het stemmenverlies van zijn partij gelegen ‘in de kloof tussen mensen die zich wel of niet thuis voelen in eigen land, tussen mensen die de toekomst als perspectief zien of juist als bedreiging’. Het verschil in verkiezingsuitslag verklaren uit een keuze tussen PVV-voorman Wilders en PvdA-leider Bos is volgens Wallage een bewijs van ‘slordig denken’.

In zijn analyse heeft Wallage op zich geen ongelijk, maar zijn draai is een opmerkelijke. Hij verdringt kennelijk het gegeven dat Wilders zijn boodschap – wat je er ook van mag vinden – op een voor delen van het electoraat kennelijk zeer aansprekende manier over het voetlicht weet te brengen. Op een manier bovendien waarmee de PvdA-leiding maar moeilijk overweg kan: Wouter Bos niet omdat-ie druk is met de economische crisis en Mariëtte Hamer niet om alle andere redenen.

Ook Wallage zelf komt in het interview niet echt met een heel concreet antwoord. Oké, hij haalt de Tweede Wereldoorlog maar weer eens van stal. Hij vindt dat minderheden niet de schuld mogen krijgen van het gevoel van grote groepen mensen die zich niet thuis voelen. ‘Dat is één keer gebeurd, halverwege de vorige eeuw, en dat is slecht afgelopen’. Wie een dergelijk argument hanteert, slaat ieder debat op voorhand dood en duwt Wilders bovendien verder in de slachtofferrol.

Is er dan nog hoop voor de Nederlandse sociaaldemocratie?. In een onlangs verschenen artikel in De Volkskrant kwamen drie jonge linkse Nederlanders – ze bestaan nog – aan het woord, die wèl het sociaaldemocratische tegengeluid wisten te formuleren. Vanuit een volstrekt andere invalshoek – niet het culturele verschil, maar het verschil in sociaalmaatschappelijke positie moet leidend zijn – kwamen ze met aanbevelingen om het integratievraagstuk vanuit de PvdA-traditie aan te vliegen. Wellicht is dit het begin van het sociaaldemocratische touwtje. Eén ding is in ieder geval meegenomen: gezien hun leeftijd zullen ze hun argumenten niet snel 65 jaar geleden zoeken.

Ad Burger