'Slimme gemeente vergt complexe oplossingen'
Hardnekkige maatschappelijke problemen kunnen op lokaal niveau slimmer aangepakt worden, dan landelijk, stelt Erik Gerritsen in zijn proefschrift.
Hardnekkige maatschappelijke problemen kunnen op lokaal niveau slimmer aangepakt worden, stelt Erik Gerritsen in zijn proefschrift, waarop hij maandag promoveert. Hoewel er geen simpele oplossingen zijn, zijn er met een veranderkundige aanpak meer resultaten mogelijk.
Ongetemde problemen
Gerritsen beschrijft in zijn proefschrift 'De slimme gemeente nader beschouwd - Hoe de lokale overheid kan bijdragen aan het oplossen van ongetemde problemen' vier casussen. Het zijn voorbeelden van 'ontembare problemen' binnen gemeentelijke kaders: de crisisopvang van psychiatrische patiënten (GGD, GGZ, politie), de aanpak van het voortijdig schoolverlaten, de aanpak van overlast gevende multiprobleemgezinnen en de aanpak de inburgering. Hoewel alleen de laatste in Amsterdam geen succes heeft opgeleverd, geldt voor al die casussen dat de overheid daarin weinig effectief is geweest. Een hiërarchische aanpak gericht op structuurveranderingen, expertmacht, onderhandelen en motivatie-instrumenten werkt doorgaans niet, maar de overheid leert daar weinig van.
Complex
"Er zijn grote problemen die niet kunnen worden opgelost door één organisatie. Maar je hebt niet minder organisaties nodig maar meer samenwerking", stelt Gerritsen, in het dagelijkse leven bestuursvoorzitter Bureau Jeugdzorg Agglomeratie Amsterdam en voormalig gemeentesecretaris van die gemeente. Simpele oplossingen zijn er niet. "Complexe problemen moet je met complexe oplossingen bestrijden. Waar 't mee begint maakt niet zoveel uit."
Leren
Hoe is die 'slimme overheid' dan te realiseren? Kern van de veranderingen die Gerritsen voorstaat, draait om 'het erkennen van elkaars belangen als legitieme belangen en om een zoektocht naar win-winoplossingen'. Leerprocessen en verandermanagement spelen een hoofdrol in het proefschrift.
Uitvoeringsgericht
Uit zijn aanbevelingen: 'Er is een oplossing die veel meer gebruikmaakt van een netwerkbenadering waarin ruimte wordt geboden voor uitvoerende partijen en burgers om in de lokale praktijk beter samen te werken en waarin gesneden wordt in overmatige bureaucratie in ruil voor afspraken over te behalen resultaten. Een aanpak die veel meer gebruikmaakt van leren, zelforganisatie, de potentiële kracht van variëteit en het ontketenen van de altijd aanwezige positieve energie. Een oplossing in de kern gebaseerd op wat ik uitvoeringsgericht werken noem.' Voorwaarde is wel dat een einde komt aan de verkokerde financieringssystemen die in vele delen van de overheid gemeengoed zijn.
Compact
De plannen op het gebied van de compacte overheid en de decentralisatie van een aantal taken naar gemeenten vindt Gerritsen desgevraagd "een goede systeemingreep. Maar de compacte overheid gaat nogal veel over structuurwijzigingen en niet over hoe je de overheid aan het leren krijgt. Je moet elkaar eerst begrijpen om samen naar een probleenmoplossing toe te groeien." Het zo nodige 'verandermanagement' komt bij de overheid volgens hem te vaak 'op de laatste pagina'.
ICT
ICT kan een belangrijke rol spelen bij het domeinoverstijgend samenwerken. Er moet immers veel informatie uitgewisseld worden. "Ik houd een pleidooi voor complexe oplossingen, niet voor een simpele blauwdruk om de werkelijkheid mee te plaveien. ICT heeft de potentie in zich om de transactiekosten van samenwerking te verlagen."
Ik ben het er niet mee eens! Om met het laatste te beginnen, problemen oplossen is een proces en ieder proces kan ingebed worden in een aantal processen waar spelers zich aan te houden hebben. Iedere stap in het proces heeft een begin en een eind en kan pas afgesloten worden als aan een aantal criteria is voldaan. Dus het begin van ieder probleem, complex of niet, is het vaststellen van het proces dat zich het beste leent voor de behandeling van het probleem.
Een proces kan opgedeeld worden in processtappen, dat is de juiste manier om een probleem te versimpelen. In het oplossen van technische problemen, maar ook bij het oplossen van intermenselijke problemen. Het voordeel van het inzetten van procesondersteuning is ook dat ieder geval bijdraagt aan het leerproces en de mogelijkheid om schijnbaar verschillende situaties te vergelijken en zo het denken in oplossingen te stimuleren.
De wereld zou er niet beter van worden als iedereen die een complex probleem heeft in complexe oplossingen gaat denken. De enige die daar beter van wordt is de fabrikant van aspirine of paracetamol. Doe mij maar een pil procesbegeleiding.