Slachthuisconstructie

De filmbeelden van het slachthuis in Tielt gingen in maart de wereld over. Niet omdat ze zo bijzonder waren, maar vanwege het weerzinwekkende karakter. Het waren beelden, gefilmd door een infiltrant van Animal Rights, waarop te zien is dat varkens worden gemarteld, geschopt en geslagen. Kreupele varkens worden met elektrische schokken voortgeduwd, met kettingen rond de poten uit vrachtwagens gesleept en uiteindelijk worden sommigen dieren zelfs onverdoofd geslacht.

De maatschappelijke reactie bleef niet uit. Direct nadat de beelden werden gepubliceerd protesteerden 500 mensen voor sluiting van het slachthuis en 160.000 mensen tekenden een petitie voor definitieve sluiting. De Belgische winkelketen Delhaize zette de samenwerking onmiddellijk stop. Daarnaast gaf de Vlaamse minister van Dierenwelzijn (Weyts) opdracht om de vergunning van het slachthuis in te trekken. Ook onze staatssecretaris Van Dam wilde direct permanente cameratoezicht in Nederlandse slachthuizen, waarover inmiddels is gesproken met de sector.

Inmiddels is het Vlaamse slachthuis weer enkele weken open. Minister Weyts heeft het slachthuis een serie 'strenge voorwaarden opgelegd die het dierenwelzijn moeten garanderen'. Zo stelt het slachthuis een voltijds functionaris in die toekijkt op het dierenwelzijn en wordt er een livestream geïnstalleerd waarop de overheid permanent kan zien wat er gebeurt. De Vlaamse Minister volgt de situatie op de voet: ‘We zullen niet aarzelen om opnieuw in te grijpen als blijkt dat dit nodig is’.

Maatschappelijke ophef komt te paard en gaat te paard. Zeker als het gaat om de voedselveiligheid. Of het nu gaat om het paardenvleesschandaal, fraude met bedorven vlees in Brazilië, de gekke koeienziekte (BSE) of een pluimvee-virus, het zorgt eenvoudig voor verontwaardiging, zonder dat dit leidt tot individuele gedragsveranderingen. Zoals wel vaker is de overtuiging dat dergelijke incidenten structurele oplossingen nodig hebben. Betere controle, effectievere regelgeving, strakker toezicht en heldere richtlijnen. Het is de gemakkelijkste want minst fundamentele verandering die je kan doorvoeren: een structuurwijziging. Onderwijs- of zorgprofessionals kunnen daarover meepraten.

Ik heb zelf jarenlang gewerkt in een slachthuis. En ik kan u uit eerste hand meedelen dat de beelden van Animal Rights niet iets lieten zien wat er nooit was. Het is alleen nooit publiekelijk zichtbaar. Slachthuizen staan aan de randen van onze dorpen en steden. Wat daar gebeurt en hoe dat gebeurt is aan ons zicht onttrokken, want dat zien we liever niet. Waarschijnlijk met een reden, maar daar worden we liever niet aan herinnerd. Uit mijn eigen jarenlange ervaring op een slachthuis weet ik dat Animal Rights geen uitzonderingen toonde in de vleesindustrie. Zodra ‘dieren’ het slachthuisterrein op worden gereden als ‘vee’ is het ‘vlees’. En ‘vlees’ dient zo snel en goedkoop mogelijk ‘verwerkt’ te worden. Geloof me, in die context is er weinig ruimte voor ethiek, reflectie of moraliteit.

Daarom doet het ‘instellen van een functionaris’, en ‘het installeren van een livestream’ mij wat koddig aan. Het zijn interventies die het gevoel van controle en dus veiligheid moeten versterken. Zolang we accepteren dat het om het herstellen van een veiligheidsgevoel in plaats van de veiligheidspraktijk zijn het effectieve maatregelen. Want dit soort maatregelen zijn interventies voor de onderbuik. Zolang we het dierenwelzijn in slachthuizen proberen te optimaliseren door structuurveranderingen in plaats van gedragsveranderingen door te voeren, dan moeten we accepteren dat alles blijft zoals het was. Dit soort maatregelen zijn bedoeld om de maatschappelijke verontwaardiging te adresseren om daarmee de discussie over individuele gedragsverandering uit de weg te gaan.

Ik voorspel u het volgende. Er zal snel weer een nieuwe vorm van ‘verontwaardiging’ en ‘ophef’ ontstaan over ‘dierenwelzijn’ in onze ‘vleesindustrie’. Daar kunt u op wachten. Vervolgens zal er een publieke functionaris met enige spierballentaal een nieuwe structuurwijziging voorstellen. Niet bedoeld om daadwerkelijk iets te veranderen, maar bedoeld zodat u uw eet- en consumptiegedrag niet hoeft te wijzigen. Bedoeld zodat u weer rustig kunt gaan slapen. Ik wens u een fijne nachtrust.

Mark van Ostaijen