Scherpe waarnemer

GroenLinks was in 1989 ontstaan uit de fusie van de toch niet primair liberale of vrijzinnige CPN, PSP, PPR en EVP, en ik maak mij sterk dat menige oprichter 15 jaar later een bloedspuwing kreeg bij dit verraad aan de linkse beginselen.

Halsema weerspreekt dat verwijt. ‘Als er al een ommezwaai heeft plaatsgevonden, dan was dat bij de oprichting van het moderne GroenLinks.’ Ze erkent hoogstens ‘dat het publieke beeld van GroenLinks lang anders is geweest’. En ze voegt daar meteen aan toe ‘dat ik de publieke erkenning van GroenLinks als linkse vrijheidslievende partij wel onbescheiden op mijn conto schrijf’. Bravo, eindelijk een Nederlandse (ex-)politicus die niet bang is zichzelf op de borst te kloppen.

De bovenstaande citaten van Femke Halsema zijn afkomstig uit Zoeken naar vrijheid, een bundel artikelen en toespraken uit de jaren van haar fractievoorzitterschap. De hoofdstukken heten Uit liefde voor de grondwet, Vrijheid en emancipatie, Over het vrije woord, Vrijheid van (on)geloof en Vrije pers. Dat maakt duidelijk waar haar primaire belangstelling ligt: in elk geval niet bij de loonstrijd en andere traditioneel linkse motoren van de vooruitgang.

In de Tweede Kamer blonk Halsema de laatste jaren, samen met Alexander Pechtold, uit in het bieden van weerwerk aan Geert Wilders. Ook in deze geschriften zijn daar geslaagde voorbeelden van te vinden. ‘Het is een kostbaar misverstand dat goedwillende burgers zich gestimuleerd voelen door de zweep’, stelt ze vast. ‘Je oogst wat je zaait: wrok, sociaal wantrouwen en onverschilligheid.’ De maatschappijvisie van de PVV vat ze kernachtig samen als ‘eigen vrijheid eerst’.

En ze rekent daadkrachtig af met de mythe van onze eeuwenoude ‘joodschristelijke cultuur’ die - in tegenstelling tot de islam - borg zou staan voor de vrijheid van meningsuiting en de rechten van vrouwen en homo’s. ‘Tegenover de autoriteiten van de koning en de kerk is onze democratische rechtsstaat bevochten.’ ‘Pleidooien voor gelijke rechten voor vrouwen en homo’s konden niet op applaus rekenen van conservatieve politici of kerkelijke leiders.’

De logica is onberispelijk, de woordkeus effectief, en toch is Femke Halsema in de 8 jaar van haar partijleiderschap niet verder gekomen dan de 10 zetels die haar voorganger Paul Rosenmöller bij de Kamerverkiezingen van 2002 scoorde. Misschien is ze uiteindelijk eerder een scherpzinnig waarnemer met een antenne voor volksverlakkerij dan een geboren politicus met een neus voor de volkswil.

In dat geval heeft NRC Handelsblad op het moment van haar vertrek uit de Tweede Kamer een enorme kans gemist. Het rampzalig uitgepakte experiment van de ‘wisselcolumn’ die Halsema deelde met de PVV-gifmenger Martin Bosma en de platte VVD-propagandist Ton Elias, had mooi kunnen worden beëindigd door in plaats daarvan Femke Halsema aan te stellen als vaste NRC-columnist.

Femke Halsema: Zoeken naar vrijheid, Bert Bakker, 2010, 180 pagina’s, ISBN 9789035136564, € 15,00.