Schending beroepsgeheim moeilijk vervolgbaar

Zittende burgemeesters moeten in dat soort gevallen weer verder in hun gemeente, terwijl ze hebben aangegeven weg te willen. De rijksrecherche doet een jaar na dato in Amsterdam nog steeds pogingen om de dader te vinden. Schending van deze geheimhoudingsplicht uit de Gemeentewet kan worden bestraft met gevangenisstraf of een stevige geldboete.

In Bergen op Zoom is een vervolging gestart van het raadslid Louis van der Kallen. De fractievoorzitter van de Bergse sociaal-democraten deed onderzoek naar kostenoverschrijdingen bij het project Bergse Haven. Hij vroeg daarbij allerlei stukken op bij de gemeente en kreeg inzage in onderliggende papieren die ook niet-openbare informatie bevatten. Vervolgens stelde het raadslid aan het college een hele lijst met vragen. In die vragen werd door het raadslid informatie opgenomen die viel onder de geheimhoudingsplicht.

Het Openbaar Ministerie aarzelde lang over de vraag of er wel of niet moet worden vervolgd. Onlangs is besloten om dat nu toch te doen. Opmerkelijk is dat het OM de zaak heeft aangebracht bij de meervoudige strafkamer. In de regel wordt deze alleen ingeschakeld bij zwaardere strafzaken. Omdat de kwestie een principieel karakter heeft, is het OM van oordeel dat drie rechters ernaar moeten kijken.

Lekken bij burgemeestersbenoemingen worden meestal niet opgespoord. Dat komt vooral omdat de kring van mogelijke daders vaak onduidelijk is. Zelfs als alle raadsleden zich keurig aan de geheimhouding houden, ligt de informatie vaak snel op straat. Belangrijkste verklaring daarvoor is dat er vele belanghebbenden zijn bij de aanstaande burgemeestersbenoeming. De ambtelijke dienst heeft een belang, de griffie ook, maar vooral de collegeleden. Het is immers hun nieuwe voorzitter die wordt benoemd.

Omdat de collegeleden prominent aanwezig zijn in hun partij en fractie, zijn er bij burgemeestersbenoemingen allerlei lijntjes van raad naar college. Gezien het feit dat de rijksrecherche vaak alleen of vooral zoekt in de sfeer van de gemeenteraad, is het eindresultaat van het onderzoek meestal dat de dader op het kerkhof ligt. En als er wel een dader is, dan is het vaak moeizaam om tot een veroordeling te komen.

De eerste oorzaak is dat het opleggen van geheimhouding nogal wat beleidsruimte kent. In sommige gemeenten wordt te pas, maar ook wel te onpas, geheimhouding opgelegd. Oppositionele raadsleden willen dat klimaat aan de kaak stellen en lekken dan bewust om voor dit probleem aandacht te vragen. In dat soort gevallen moeten rechter en OM beoordelen of het hier gaat om een political question waar de justitiële autoriteiten zich niet mee moeten bemoeien. Een al te uitbundig gebruik van deze politieke schending van het recht legt echter de bijl aan de wortels van de wettelijke geheimhoudingsplicht.

Een tweede oorzaak is de vraag of het OM hier voldoende één lijn trekt. De aangiftebereidheid bij de politiekbestuurlijke autoriteiten loopt nogal uiteen, maar ook de animo bij het OM hier tijd voor vrij te spelen, is nogal wisselend. En ten slotte brengt iedere advocaat van een lokale verdachte tegenwoordig naar voren dat nationale volksvertegenwoordigers wel strafbaar kunnen zijn, maar niet worden vervolgd. In de kwestie-Paul Tang - het lekken van Prinsjesdagstukken - is vorig jaar vast komen te staan dat bij schending van de geheimhouding de vervolgingsprocedure voor de leden van Eerste en Tweede Kamer niet begaanbaar is. En bij zoveel rechtsongelijkheid is het niet erg overtuigend om voor raadsleden de harde lijn aan te houden.