Rotterdam laat 9 juni niets aan toeval over

De ingrepen zijn gebaseerd op de conclusies van de Commissie-Oosterhoff, die de chaotische gang van zaken bij de gemeenteraadsverkiezingen op 3 maart onderzocht. Uiteindelijk moest een grootscheepse hertelling van stemmen de uitslag vaststellen.

Niet alleen in Rotterdam liepen zaken mis: uit de evaluatie van 3 maart door het ministerie van Binnenlandse Zaken blijkt dat in vijftien gemeenten de stemmen opnieuw geteld moesten worden. In nog veel meer gemeenten was er sprake van ‘bijna ongelukken’ (zie ook ‘Revanche’ op pagina 15). De onderzoekscommissie van de Rotterdamse raad stelde vast dat het terugbrengen van het aantal stembureaus van 400 naar 290 heeft geleid tot ‘wachtrijen, ongeregeldheden en overtredingen’. Het aantal stembureaus wordt nuverhoogd naar 316.

Om wachtrijen te voorkomen is er een nieuw systeem ontwikkeld. Anja Pels van Publiekszaken: ‘Vóór het stembureau wordt een informatiepunt neergezet. Studenten beantwoorden daar eventuele vragen van kiezers. Ze controleren ook of de kiezers de juiste papieren bij zich hebben.’ Het informatiepunt moet er tevens voor zorgen dat er een geleidelijke stroom kiezers het stemlokaal binnen gaat. Voor het - indien nodig - handhaven van de openbare orde is er een bijzondere opsporingsambtenaar in de buurt.

De Commissie-Oosterhoff concludeerde ook dat kiezers in stembureaus heen en weer liepen en dat er meerdere personen in een hokje stonden. Pels: ‘Alle stemlokalen zullen er op 9 juni hetzelfde uitzien. Er is een vaste, duidelijke route aangebracht. Er wordt een lijst met huisregels opgehangen.’ De stembureaus klaagden dat ze met te weinig mensen waren om de orde te bewaren. Pels: ‘Bij de vorige verkiezingen hadden we 1250 vrijwilligers. Het totale aantal wordt nu 2900, waarvan een groot deel ambtenaren. Voor hen is het een “gewone” werkdag.’

Rotterdam gaat op 9 juni werken met twee shifts in de stembureaus: de eerste is van 6.30 uur tot 14.30 uur en de tweede van 14.30 uur tot 22.30 uur. De tweede shift is verantwoordelijk voor het tellen van de stemmen. Bij de hertelling van de stemmen na de verkiezingen van 3 maart, deed Rotterdam veel ervaring op. De geconstateerde zwakke plekken worden verwerkt in de instructies. De aantallen kiezers die zich bij een stemlokaal melden, wordt nauwlettend in de gaten gehouden.

Campagne

Binnenkort start er een uitgebreide campagne, waarin onder meer wordt uitgelegd wat de regels zijn. Pels: ‘De burgemeester stuurt aan alle jongeren een brief. In huis-aan-huisbladen zullen we hierover berichten. Speciale aandacht is er voor anderstaligen en laaggeletterden.’ De maatregelen mogen niet ten koste gaan van de ‘uitstraling’ van de stembureaus, vindt het Rotterdamse stadsbestuur. Pels: ‘We zullen ervoor waken dat het er uitziet als een militaire operatie. Het info-punt voor de deur moet een prettige uitstraling hebben, duidelijk moet zijn dat je daar wordt geholpen. We streven er naar dat je binnen professioneel wordt opgevangen en iedereen in vrijheid en op een eerlijke manier een stem kan uitbrengen.’

Emmen telt alles twee keer

Burgemeester Cees Bijl van Emmen begreep op 3 maart meteen dat hij moest handelen. De politieke partij Wakker Emmen kwam met bewijzen dat het tellen niet correct was verlopen. Het zou niet gaan om incidenten, maar om een breed ‘foutenfestival’. Probleem: het formele moment om bezwaar te maken was voorbij. ‘Het enige wat restte was aangifte doen bij Justitie’, blikt Erika Hoekstra namens de burgemeester terug. Op die basis werd er opnieuw geteld. De uitslag was onthutsend, zegt Hoekstra: ‘In 80 van de 81 stembureaus werden fouten vastgesteld.’ In totaal ging het om 640 vergissingen. Geluk bij een ongeluk: ‘De officier van justitie kon geen bedrog vaststellen.’

Burgemeester Bijl verhoogde voor de verkiezingen van 9 juni de bezetting van de stembureaus van vier naar vijf personen. Er worden rustmomenten ingelast. De kandidatenlijsten worden gescreend op ‘valkuilen’. Zo kwamen op 3 maart namen als Dijkgraaf en Vos meerdere keren voor op één lijst en dat zorgde voor telproblemen. Hoekstra: ‘Er wordt nog eens goed uitgelegd hoe er geteld moet worden. Er komen extra tellers en om fouten te voorkomen tellen we alles twee keer. Op 9 juni of als het moet op 10 juni.’