Weinig grip op terugkerende Eritrese rellen

De gemeente Den Haag heeft signalen gemist in aanloop naar de rellen van zaterdagavond, waarbij twee groepen Eritreeërs betrokken waren. Dat zei burgemeester Jan van Zanen zondagochtend tegen de NOS. Toen Jack Mikkers, toentertijd burgemeester van Veldhoven, in 2017 een conferentie van Eritreeërs preventief verbood werd hij echter door de rechter teruggefloten. De gemeente lijkt handelingsverlegen.

2017 ook

De jongerenorganisatie van het omstreden regime in Eritrea wilde in 2017 vier dagen bijeenkomen in conferentieoord Koningshof in Veldhoven. Vooraf ontstonden er grimmige rellen door tegenstanders van het bewind in Eritrea. De relschoppers waren vooral boos, omdat een vertrouweling van de Eritrese president erbij zou zijn, zo meldde Omroep Brabant toen. Daarom werd de conferentie verboden nog voordat die was begonnen.

Verbod voorbarig

De bezwarencommissie van de gemeente Veldhoven kwam enkele maanden later met het bericht dat het verbieden niet terecht was geweest. Volgens de commissie was er geen sprake van overmacht. De burgemeester had niet aangetoond dat het onmogelijk was om de conferentie en de bezoekers met de inzet van politie te beveiligen. Twee jaar later, in 2019, bevestigde de Raad van State de conclusie van de gemeentelijke commissie, en oordeelde dat het verbod inderdaad te makkelijk was opgelegd.

Subsidiariteit en proportionaliteit

Een burgemeester mag op drie gronden een bijeenkomst verbieden: ter bescherming van de gezondheid, in het belang van het verkeer en ter bestrijding of voorkoming van wanordelijkheden. Echter is er ook sprake van het subsidiariteitsbeginsel: De overheid moet kiezen voor de minst ingrijpende maatregel die zij tot haar beschikking heeft. Ook moet het besluit proportioneel zijn. Zo zei de Raad van State over de kwestie in Veldhoven dat de gemeente het ook had kunnen oplossen door de inzet van meer politieagenten.

Kamer boos

Landelijke politici reageren fel op de ongeregeldheden van afgelopen zaterdag: De PVV wil de schuldigen ‘oppakken en uitzetten’. De VVD verlangt ook stevige straffen zien, en vindt dat ‘dit soort ernstige geweldplegingen gevolgen moeten hebben voor het kunnen krijgen van een permanente verblijfsvergunning dan wel het Nederlanderschap’. NSC signaleert dat deze rellen tussen deze twee groepen op meerdere plekken in Europa plaatsvinden en verlangt een Europese aanpak. Ook roept de partij de staatssecretaris op te onderzoeken of het mogelijk is de organisatie ‘Brigade Nhamedu’, waarin de rellende tegenstanders van het regime zich hebben verenigd, te verbieden.

Algemeen verbod mag niet

Nu clashes tussen groepen Eritreeërs al meerdere keren voor onrust hebben gezorgd is het voor burgemeesters misschien aantrekkelijk bijeenkomsten van regime-voorstanders preventief te verbieden. De gemeente Den Haag is geen onbekende als het gaat om discussies over het recht van vrijheid van vergadering en betoging. Zo besloot toenmalig burgmeester Jozias van Aartsen in 2014 na ongeregeldheden alle betogingen in de Schilderswijk te verbieden. Een dergelijk integraal demonstratieverbod mag eigenlijk niet, zei emeritus-hoogleraar Jit Peters daarover tegen het Montesquieu Instituut. ‘De burgemeester moet iedere kennisgeving concreet toetsen. Een algemeen verbod vormt een ernstige inbreuk op de grondwettelijk beschermde betogingsvrijheid.’

Verrast

Maar hoe voorkom je als lokaal bestuur dan wel ongeregeldheden? Binnenlands Bestuur vroeg de woordvoerder van burgemeester Van Zanen wat de gemeente anders had kunnen doen afgelopen weekeinde. ‘Vooraf is een risico-inschatting gemaakt van de activiteit in de Opera, daarover is gesproken met de zalenverhuurder en op basis daarvan is intern de beveiliging opgeschroefd. Ook stond een peloton ME op voorhand gereed om in te grijpen. De mate van georganiseerdheid van de groep buiten was echter zo groot, dat extra opschaling nodig was. Dat hadden we vooraf niet kunnen inschatten’, aldus de gemeente.

'Iedere keer een afweging'

In een brief aan de gemeenteraad schrijft Van Zanen dat de gebeurtenissen met verschillende partijen geanalyseerd zullen worden. Een ‘standaardverbod’ op samenkomsten van de Eritrese pro-regime groep ligt niet in de lijn der verwachtingen. ‘Zoals aangegeven hoort bij een stad van vrede en recht dat internationale organisaties hun geluid laten horen. Daarbij zal iedere keer een afweging worden gemaakt of hier een gevaar is voor de openbare orde en welke maatregelen daarbij passend zijn’, aldus de gemeente tegen Binnenlands Bestuur.

Spoeddebat

‘Zoals in de brief aan de raad aangegeven, wordt het hele proces geëvalueerd en daar zal ongetwijfeld ook de toekomstige scenario's in worden meegenomen. Daar kunnen we nu (nog geen dertig uur na de rellen) nog niet op vooruitlopen’, voegt de gemeente toe. Een echt antwoord op wat het lokale bestuur in het vervolg anders gaat doen is er dus nog niet. Ook lijkt de aandacht vooral te gaan naar de paraatheid van voldoende repressieve middelen, en niet naar preventie. Lokale politici, onder andere van Hart voor Den Haag, D66 en de VVD eisen dan ook meer uitleg. Zij willen na het krokusreces van deze week direct een debat inplannen. Centraal moet staan hoe het zo mis kon gaan, en hoe ongeregeldheden in het vervolg voorkomen kunnen worden.