CDA verliest thuishaven Brabant

De winst van regionale partijen bij de Statenverkiezingen vertaalt zich niet in uitbreiding van bestuursverantwoordelijkheid naar meer provincies. Alleen in Friesland mag de Fryske Nasjonale Partij (opnieuw) meebesturen.

De kans dat het CDA als enige partij de komende vier jaar in alle provincies met een of meerdere gedeputeerden van de partij is, lijkt verdampt. De wederom stukgelopen onderhandelingen in Noord-Brabant pakken slecht uit voor de christen-democraten. Bij de derde poging om een nieuw college te vormen, is het CDA buiten spel gezet. Het is voor het eerst in de geschiedenis dat de partij (en haar voorlopers) geen deel uitmaken van het dagelijks bestuur van Brabant. In zes van twaalf provincies waar de onderhandelingen zijn afgerond en een nieuw college van Gedeputeerde Staten is gevormd, levert het CDA gedeputeerden. In vijf van de zes provincies waar de onderhandelingen nog lopen, zit de partij aan tafel.

In de meeste provincies zijn de onderhandelingen aardig op dreef en veelal in afrondende fase, behalve in Noord-Brabant. Daar is de gewenste voortzetting van de coalitie 2011-2015 van VVD, CDA en SP mislukt. De onderhandelingen liepen er 2,5 week geleden stuk op de voltooiing van de zogeheten Ruit om Eindhoven. De tweede poging om als VVD, CDA, PvdA en D66 een college te vormen liep al snel uit op niets. Nu wordt bekeken of een coalitie van VVD, SP, D66 en PvdA wel lukt. PvdA en D66 hebben net als de SP grote twijfels over de aanleg van de weg door het Dommeldal.

De vraag is hoe de VVD – voorstander van de aanleg – er met de andere drie partijen gaat uitkomen. Als het lukt, is het voor het eerst dat in Brabant een coalitie met vier partijen aantreedt. Het ziet er vooralsnog naar uit dat de socialisten Noord-Brabant behouden. In vier andere provincies maakt de SP voor het eerst haar opwachting in het provinciebestuur. De socialisten doen in ieder geval mee in Groningen en Limburg en mogelijk ook in Flevoland en Friesland.

Ook D66 heeft vier nieuwe provincies ‘verovert’ en maakt kans om in negen en heel misschien zelfs in tien provincies (Zeeland) mee te gaan besturen. Zij schuift als nieuwkomer in ieder geval aan in Limburg en Overijssel, en mogelijk ook in Flevoland en Noord-Brabant. In Zeeland wordt nu een voorkeursvariant van CDA, VVD, SGP en PvdA onderzocht. Als dat niet lukt, maakt D66 een kans, ten koste van de PvdA.

Buiten de boot
Het verlies van de regeringspartijen PvdA en VVD pakt voor de PvdA dramatischer uit dan voor de VVD. De PvdA verdwijnt uit de colleges van Groningen, Friesland, Flevoland, maar maakt nu kans om in Brabant in GS te komen nu het CDA buiten de boot is gevallen. De VVD is verzekerd van collegedeelname in Drenthe, Gelderland, Limburg, Overijssel en Utrecht en het ziet er naar uit dat de liberalen gedeputeerden mogen leveren in zes andere provincies. De VVD blijft daarmee in evenzoveel provincies in het bestuur als in de vorige bestuursperiode.

De PVV maakt, zoals voor de verkiezingen al verwacht, in geen enkele provincie kans om te mogen meebesturen. In Drenthe, Gelderland, Groningen, Limburg, Overijssel en Utrecht zijn nieuwe coalitieakkoorden inmiddels gepresenteerd. Speerpunten van het Drentse college zijn economie, werk en verbinding. De nieuwe Gelderse coalitie zet in op versterking van de economie, levendige steden, een leefbaar platteland, een weerbare samenleving, meer duurzame energie en meer investeren in samenwerking.

Het omlaag brengen van de gaswinning is een van de belangrijkste speerpunten van het Groningse college. Wat er gebeurt met de geplande grootschalige herindeling is niet helemaal duidelijk. Het lijkt er op dat het nieuwe provinciebestuur geen enkele gemeente het mes op de keel zal zetten, maar GS vinden wel nog steeds dat gemeenten voldoende schaal en be stuurskracht moeten hebben om alle taken nu en in de toekomst goed te kunnen (blijven) uitvoeren.

Economische structuurversterking is een van de speerpunten van het nieuwe college van Limburg. Het Utrechts college zet een aantal nieuwe accenten: transitie naar schone energie en laag energieverbruik, aandacht voor werk voor (v)mbo’ers en verbetering van de leefbaarheid in kleine kernen. Werkgelegenheid, bereikbaarheid, duurzaamheid, ruimtelijke ontwikkeling, natuur en landbouw zijn de belangrijkste speerpunten in Overijssel.

Nieuwe en oude coalities
In vijf provincies verandert er (waarschijnlijk) niets in de coalitiesamenstelling. Voor Gelderland en Utrecht is dat al zeker. In Noord-Holland, Zeeland en Zuid-Holland wordt gestreefd naar voortzetting van de huidige coalitie. In vijf provincies is de coalitie met een of meerdere partijen verbreed (Drenthe, Groningen, Limburg) of zijn daartoe plannen (Friesland, Noord-Brabant).

Zetelverdeling
De zetels per partij in Gedeputeerde Staten in alle provincies.