Regels bieden onvoldoende bescherming tegen stank

Met de regels van nu is het moeilijk om geurhinder door veehouderijen aan te pakken. Dat concludeert de Commissie geurhinder veehouderijen deze week in haar adviesrapport Geur bekennen. De Wet geurhinder veehouderijen houdt geen rekening met cumulatie van stank van meerdere bedrijven en kijkt alleen naar de stank van stallen en niet van andere bronnen. Commissievoorzitter Pieter Jan Biesheuvel pleit voor een gebiedsgerichte aanpak, maar ziet de Omgevingswet daarin tekortschieten.

Toen Wageningen University & Research vorig jaar april publiceerde dat de luchtwassers waarmee veel veehouders de stankuitstoot van stallen proberen te verkleinen een rendement van 40 procent hebben in plaats van de veronderstelde 80 procent, kreeg de Commissie Biesheuvel de opdracht op zoek te gaan naar de mogelijkheden om de stankoverlast voor plattelandsbewoners te verkleinen.

U bent de boer op geweest naar het platteland. Wat trof u aan?
'Bij de hoorzittingen viel de ongerustheid van bewoners op. Ik had het idee dat sommigen voor het eerst hun verhaal konden doen. Dat werd bevestigd aan de keukentafels. Maar daar hebben we ook iets moois meegemaakt: een varkenshouder die na veel juridische strijd met bewoners om de tafel is gaan zitten onder leiding van iemand van de omgevingsdienst. Na intensieve gesprekken hebben ze een convenant afgesproken waardoor de varkenshouder investeringen deed waardoor er minder overlast was. Daardoor ontstond voor bewoners een acceptabele situatie. Dat lukt natuurlijk niet altijd.'

In het algemeen zijn de bewoners ontevreden omdat ze stankoverlast ervaren en de veehouders omdat ze geïnvesteerd hebben in luchtwassers die niet goed blijken te werken. Hebben de overheden gefaald in dit dossier?

'Als het om falen gaat, gaat het ook over aansprakelijkheid en daarop zijn wij niet ingegaan. Wel is de wetgeving onvoldoende adequaat. De wet die geurhinder regelt gaat uit van geurhinder uit de stallen, andere bronnen die geurhinder veroorzaken - mestopslag, het bereiden van brijvoeder - vallen onder andere wetgeving. Vandaar de enorme teleurstelling als zo'n combi-luchtwasser er niet in slaagt om de geurhinder uit de stal met 80 procent te verminderen. Daarom heeft de staatssecretaris vorig jaar gezegd: tot hier en niet verder. Maar ja, er zijn heel veel vergunningen afgegeven en die zijn niet terug te draaien. Over combi-luchtwassers zijn wel kritische opmerkingen te maken. Voordat ze op de markt kwamen is omschreven waaraan ze moesten voldoen. Toen is te veel geleund op Duitse omschrijvingen (fabrikanten hebben de luchtwassers laten testen in Duitsland, HP) en onvoldoende rekening gehouden met de Nederlandse situatie. '

Uw rapport zegt dat de regels nu geen doelvoorschrift bevatten dat zegt: "zorg dat de stankoverlast binnen de normen valt", maar een middelvoorschrift dat zegt: "zet een luchtwasser van dit type neer en zorg dat deze draait, dan is het goed." Dat zou de veehouder ontslaan van de verplichting om voor resultaat te zorgen.
'Ja, dat is het hele systeem van vergunningverlening.'

En dat is een foute aanpak?
'Het kán goed gaan, maar als wetgeving onvoldoende adequaat is, loop je vast. Vandaar dat wij emissiegrenswaarden voorstellen. Daar zit één probleem aan: je moet de werkelijkheid goed kunnen meten. Dat is bij geur een stuk lastiger dan bij geluid, water of lucht. Daar zit echt een probleem. Je zou een systeem moeten ontwikkelen. Met emissiegrenswaarden kan je een individuele agrariër rechtstreeks aanspreken.'

Dit klinkt niet als iets wat op de korte termijn een oplossing geeft.
'Nee. Voor de korte termijn komen wij niet verder dan de werking van de huidige combi-luchtwassers verbeteren. Om u een anekdote te vertellen: tijdens een werkbezoek bekeken we met een varkenshouder zijn bedrijf. Afhankelijk van het merk kun je buiten op een ladder klimmen en een grote la opentrekken en erin kijken. Wat bleek? Een aantal knoppen waar water uitkomt deed het niet. De agrariër schrok zich te blubber, dat was niet de bedoeling. Een aantal machines wordt niet goed onderhouden. Dan is de werking ook minder.'

Hebben gemeenten gedaan wat in hun macht lag of hebben ze duidelijk steken laten vallen?
'Nee, dat beeld heb ik zeker niet. Ik heb ambtenaren gesproken die zeggen: het systeem is dusdanig dat we wel een vergunning móeten afgeven, terwijl dat gebied dat eigenlijk niet aankan. Ze zeggen: geef ons meer wettelijke mogelijkheden om te kunnen optreden als dat nodig is.

Handhaven ze voldoende?
'Ja, binnen de mogelijkheden die ze hebben.' Wel is volgens Biesheuvel niet altijd duidelijk wie er voor moet zorgen dat de luchtwassers goed werken. 'Wie is verantwoordelijk voor de handhaving? Als de vergunning daar niet duidelijk over is, kan de gemeente ook niet zoveel doen. En wat ik ook wil noemen is dat de wetgeving adequater moet worden: kijk niet alleen naar de bron maar naar het hele gebied: wat kan een gebied qua geurhinder hebben en geef op basis dáárvan vergunningen af. Wij hebben geconstateerd dat de nieuwe Omgevingswet nog niet voldoende is om tot echte gebiedsgerichte benadering te komen.'