Raadslid: ‘Gemeenschappelijke regelingen hollen positie raad uit’

Een forse meerderheid van de raadsleden (60 procent) vindt gemeenschappelijke regelingen een bedreiging voor de lokale democratie. Het overgrote deel is ontevreden over de mogelijkheden om regionale besluitvorming te beïnvloeden.

Dat raadsleden vinden dat de invloed van de gemeenteraad wordt uitgehold, blijkt uit het Raadsledenonderzoek dat de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden heeft uitgevoerd onder raadsleden over grip en controle op regionale samenwerking en gemeenschappelijke regelingen. Het is na 2013 en 2017 het derde grote Raadsledenonderzoek over regionale samenwerking en gemeenschappelijke regelingen. Uit de vergelijking blijkt dat raadsleden steeds meer ontevreden zijn over regionale samenwerking.

Veel samenwerkingsverbanden
Het overgrote deel van de gemeenten heeft gemeentelijke taken overdragen aan meer dan tien gemeenschappelijke regelingen. Grote en kleine gemeenten nemen zelfs vaak deel aan meer dan twintig regionale samenwerkingsverbanden. De belangrijkste taken die gemeenten samen uitvoeren zijn de taken in het sociaal domein (zorg, maatschappelijke ondersteuning), milieu en duurzaamheid (energietransitie en afval). Sinds 2015 worden door het rijk steeds meer taken aan gemeenten overgedragen die deze vaak uitsluitend in samenwerking kunnen uitvoeren.

Weinig zeggenschap
De raad als hoogste bestuursorgaan is bevoegd als eigenaar van gemeentelijke taken te bepalen wat er met deze taken dient te gebeuren. Echter, voor taken in regionale samenwerking ontbreekt bij raadsleden het zogeheten eigenaarschap. Slechts een op de tien raadsleden vindt dat zij de baas zijn over regionale taken. Opvallend is dat vooral raadsleden uit grote steden vinden dat zij te weinig zeggenschap hebben op de taken in gemeenschappelijke regelingen.

Gebrek aan informatie
Raadsleden zien zich daarom vooral als controleur op gemeenschappelijke taken, maar klagen daarbij over een gebrek aan informatie. Bovendien vertrouwt slechts een minderheid van de raadsleden dat burgemeesters en wethouders voldoende tijd, kennis en ervaring hebben voor grip en aansturing op de uitvoering van de taken in gemeenschappelijke regelingen. Daarnaast vinden raadsleden dat er onvoldoende mogelijkheden zijn om wethouders ter verantwoording te roepen over de gemaakte afspraken in de regio.

Zorgelijk
De Nederlandse Vereniging voor Raadsleden vindt dat er sprake is van een zorgelijke ontwikkeling. De vereniging merkt dat er een afnemend vertrouwen is in de mate van efficiëntie en effectiviteit van gemeenschappelijke regelingen, terwijl dat juist de redenen zijn om te kiezen voor regionale samenwerking. Ook ziet de vereniging dat het vertrouwen van raadsleden in het realiseren van de doelen van regionale samenwerking afneemt. Illustratief is dat raadsleden vinden dat regionale samenwerkingen ook steeds meer geld kosten. Bovendien zeggen bijna twee op de drie raadsleden dat gemeenschappelijke regelingen leiden tot een verlies aan invloed van gemeenten op de uitvoering van taken.