Bestuurscrisis in Súdwest-Fryslân

Botsende karakters, integriteitsonderzoeken en het unanieme opzeggen van het vertrouwen in PvdA-wethouder Stella van Gent door de andere wethouders hebben ertoe geleid dat de PvdA vrijdag uit het college van de gemeente Súdwest-Fryslân is gestapt. In de raadsvergadering van donderdag maakt grootste collegepartij CDA de balans op.

Integriteitsonderzoek
‘Botsende karakters, wantrouwen, hoogoplopende conflicten en een verstikkende werksfeer. De spanningen in de collegezaal aan de Marktstraat in Sneek lopen al geruime tijd (vrijwel sinds de installatie) hoog op’, schreef de Leeuwarder Courant afgelopen zaterdag. De PvdA bleef achter haar wethouder Stella van Gent staan, toen vrijdag bleek dat de voltallige wethoudersploeg niet langer vertrouwen in haar had. Naar Van Gent loopt een integriteitsonderzoek van Bureau BING vanwege mogelijke belangenverstrengeling sinds zij het plan heeft opgevat een pand in het centrum van Sneek te kopen met Harry de Wit, directeur van de sociale werkvoorziening Empatec, om het daarna op te splitsen in twee appartementen. Volgens Van Gent is er dan ook geen sprake van een liefdesrelatie. Wel zaten de werkvoorziening en andere werkbedrijven in haar portefeuille.

Schijn van belangenverstrengeling voorkomen
Wel meldden Van Gent en De Wit de mogelijke transactie, nadat hun bod begin november was geaccepteerd, bij respectievelijk burgemeester/gemeentesecretaris en de Raad van Commissarissen van Empatec. Daarna lichtte Van Gent de overige collegeleden in, waarop toch werd besloten tot een integriteitsonderzoek om de schijn van belangenverstrengeling te voorkomen. Verder legde Van Gent haar taken voor Empatec en de werkbedrijven meteen neer. ‘Dat integriteitsonderzoek ligt natuurlijk gevoelig’, zegt CDA-fractievoorzitter Douwe Attema woensdag in retrospectief. Maar zwaarder lijken toch karaktereigenschappen te wegen. ‘We hebben een groot en sterk college. Een gemeente met 89 kernen en 90.000 inwoners heeft sterke persoonlijkheden nodig. Dat is de tweede reden: zij moest wel eens het onderspit delven.’

Zachte kracht
Attema wijst erop dat Van Gent een paar keer publiekelijk heeft laten weten dat ze het niet eens was met sommige collegestandpunten. ‘Ze zei dan dat ze wat anders wilde. Ook vanwege die kwestie is het vertrouwen in haar opgezegd door de wethouders. Dat is keihard, maar zo is het medegedeeld.’ Het integriteitsonderzoek, dat pas in december zou zijn afgerond, wilden de wethouders niet langer afwachten. ‘De zaak kwam zo onder druk richting de andere wethouders en de PvdA en Van Gent waren zo met elkaar verbonden dat ze besloten hebben uit het college te stappen en zij heeft haar ontslag ingediend.’ In een artikel in de Leeuwarder Courant had Van Gent verteld over de ‘zachte kracht’ waarmee ze zich als vrouwelijk bestuurder staande hield in een ‘masculiene mannenwereld’. ‘Mannen vinden het niet altijd leuk om terechtgewezen te worden door een vrouw’, zei ze.

Onbespreekbaar
Inhoudelijk speelde ook een aantal zaken, meldt de LC, zoals het feit dat ze haar Zwarte Pietstandpunt dat zij in het college had geuit naar buiten had gebracht en dat zij het niet dekken van de tekorten van een muziekfestival door het college niet afdoende verdedigde. Verder speelde er nog een kwestie met een topambtenaar dat uiteindelijk werd beslecht. ‘Dat zij hun gelijk niet haalden, werd mij verweten’, aldus Van Gent in de LC. En over het feit dat het vertrouwen in haar door haar collega-wethouders werd opgezegd: ‘Afgunst, argwaan en achterdocht. Het onderzoek zal uitwijzen dat ik niks heb gedaan wat niet kan.’ De PvdA had overigens nog voorgesteld om in het college te blijven, bevestigt Attema. Als de als nogal dominant afgeschilderde CDA-wethouder financiën Maarten Offinga ook zou opstappen, zou een frisse start gemaakt kunnen worden. ‘Dat was onbespreekbaar’, aldus Attema.

Eerder integriteitsonderzoek
Deze week kwam naar buiten dat CDA-wethouder Gea Wielinga een jaar geleden ook onderwerp is geweest van een integriteitsonderzoek door Bureau BING. Dat ging over haar liefdesrelatie met een ambtenaar van de gemeente. Volgens de LC meldden ‘bronnen in het stadhuis’ dat deze relatie zou hebben bijgedragen aan een lange periode van spanningen binnen het college. Maar dat is volgens Wielinga niet zo. Het onderzoek was standaardprotocol en de conclusie was dat de integriteit niet in het geding was. Wel zijn er destijds ‘werkbare afspraken’ gemaakt. De vraag is of die straks opnieuw gemaakt kunnen worden in het gemeentebestuur. Volgens Attema zijn de onderlinge verhoudingen prima. ‘We gaan nog eens met elkaar overleggen. De PvdA wilde wel rust in raad en college. Over een paar weken wil ik wel overleggen over hoe het nou is gegaan. Ik wil, ook met de PvdA, in goede harmonie verder.’ Een van de vragen zal zijn in hoeverre de PvdA het coalitieakkoord nog steunt.

Liefst stabiele meerderheid
Maar eerst de raadsvergadering van donderdag, waar het proces naar een nieuw college zal worden opgestart. Ook de rol en houding van wethouder Offinga zal tegen het voetlicht worden gehouden, aldus Attema. Nieuwe gegadigden moeten natuurlijk niet worden afgeschrikt. ‘Het moet inderdaad wel bij elkaar passen. We kijken naar sterke karakters en de kleuren voor goede harmonie.’ Verder zal Attema de voorzitter van de raad erbij betrekken en meerdere partijen uitnodigen. ‘Er komen vier partijen in aanmerking, maar er kan ook iets uitkomen met alle partijen. We willen graag een stabiele meerderheid, want we staan voor grote opgaven.’

'Er is wel een erfenis'
Voor een meerderheid heeft het college minstens twee zetels nodig. Die heeft D66. En daar staat de deur open, aldus fractievoorzitter Mirjam Bakker. ‘Maar we moeten het er wel goed over hebben. Er is best een lastige periode geweest, dus je kunt er niet vol goede moed in. Er is wel een erfenis.’ Niettemin lijkt het huidige coalitieakkoord best op het vorige, waar D66 medeverantwoordelijkheid voor droeg. ‘ Maar ik wil ook meer weten van de sfeer in het college. We moeten niet zomaar in een wespennest stappen. Zorgvuldigheid is hier belangrijk.’

Geen schoonheidsprijs
Ook de ChristenUnie heeft twee zetels. De partij was net zo verrast als D66, blijkt uit de reactie van fractievoorzitter Geartsje Horjus-Vos. Beide partijen wisten wel van enige strubbelingen en dat het wat rommelde, maar het vertrek van de PvdA had Horjus-Vos niet verwacht. ‘We wisten wel over de integriteitsonderzoeken. Dan schrik je ook, maar dat kan gebeuren. In het fractievoorzittersoverleg hoop ik meer te horen, want tot nu toe heb ik alleen informatie gekregen uit de krant.’ Hoe dan ook verdient de situatie geen schoonheidsprijs. ‘Het is zeker vreemd ten opzichte van de burger. Je hebt vertrouwen gekregen en dan gebeurt zoiets.’

Toos Werkloos
Ze begrijpt het vertrek van de PvdA toch wel. ‘Als het zo moeizaam gaat... In de krant noemde Van Gent zichzelf 'Toos Werkloos' en dat ze nu geen baan meer heeft, maar ook geen juk. Dat zegt veel.’ Volgen Horjus-Vos is een nieuwe wethouder erbij wenselijk. Ze is nog niet gepolst. ‘Niemand is nog gebeld. Het is nog heel prematuur, maar we staan niet afwijzend tegenover deelname. We hebben capabele mensen, maar het is wel een zorg om het goed te doen, als je halverwege binnenkomt. Dat is nooit geschikt. Het is ook een vraag of er een juk is. Dat wil ik natuurlijk niet. Ik denk dat we eerst het integriteitsonderzoek afwachten en er dan stappen volgen.’