Politiek primaat
Het nieuwe kabinet is geïnstalleerd. Conform de afspraken in het regeerakkoord is het aantal ministeries verminderd. Nu zal uitvoering moeten worden gegeven aan de verdere plannen in het regeerakkoord, zoals de vermindering van het aantal ambtenaren bij alle bestuurslagen.
Ook het plan om binnen de rijksoverheid over te gaan tot centralisatie van de bedrijfsvoering, zoals ICT, inkoop en facilitaire diensten, zal moeten worden uitgewerkt. Maar hoe zit het met de medezeggenschap? Hebben de ondernemingsraden bij de overheid nog enige mogelijkheid tot inspraak?
In het bedrijfsleven heeft de ondernemingsraad adviesrecht wanneer de ondernemer besluiten wil nemen over de beëindiging of inkrimping van bepaalde werkzaamheden of over een belangrijke reorganisatie binnen het bedrijf. Als twee afdelingen binnen een bedrijf worden samengevoegd of als wordt besloten om een groep werknemers te ontslaan, heeft de ondernemingsraad het recht om hierover advies uit te brengen. Bij de overheid ligt dat ingewikkelder. Daar geldt het primaat van de politiek: de ondernemingsraad heeft geen medezeggenschap over politieke besluiten met betrekking tot de vaststelling en uitvoering van publieke taken.
Dat wil niet zeggen dat de ondernemingsraad helemaal geen rol heeft. Zodra de personele gevolgen van deze politieke besluiten moeten worden geregeld, moet de bestuurder advies vragen aan de ondernemingsraad. Hier zit soms een spanningsveld tussen: waar houdt het proces van politieke besluitvorming precies op en waar begint de besluitvorming over de gevolgen voor het personeel? Met andere woorden: in welk stadium moet de ondernemingsraad worden betrokken? Het medezeggenschapsrecht moet daadwerkelijk kunnen worden ingevuld en mag geen wassen neus zijn.
Een besluit tot het samenvoegen van ministeries is zonder twijfel een politiek besluit. Ook een besluit om in het kader van een afslanking van de overheid een bepaald percentage ambtenaren te ontslaan kan tot het politiek primaat worden gerekend. In de rechtspraak is al eerder beslist dat een besluit om taken die zijn verdeeld over verschillende ministeries te centraliseren bij één ministerie een politiek besluit is. Het ging hier om het besluit om de gehele personeels- en salarisadministratie van de rijksoverheid onder te brengen bij een agentschap van het Ministerie van Binnenlandse Zaken. Dit betekende de opheffing van alle afzonderlijke afdelingen binnen de ministeries. Duidelijk was dat daardoor arbeidsplaatsen zouden vervallen. Hoewel aan het politieke besluit dus al personele gevolgen waren verbonden, had de ondernemingsraad bij dit besluit geen medezeggenschap. De ondernemingsraad kwam pas later in beeld, bij het concreet regelen van de personele gevolgen.
Naar aanleiding van het regeerakkoord zullen nog allerlei politieke keuzes moeten worden gemaakt. De ondernemingsraden staan bij die keuzes buiten spel. De ondernemingsraden bij de overheid hebben daarmee beperktere bevoegdheden dan de ondernemingsraden in het bedrijfsleven.
Anja Hoffmans
Advocaat bij Clingendael Advocaten
In het bedrijfsleven heeft de ondernemingsraad adviesrecht wanneer de ondernemer besluiten wil nemen over de beëindiging of inkrimping van bepaalde werkzaamheden of over een belangrijke reorganisatie binnen het bedrijf. Als twee afdelingen binnen een bedrijf worden samengevoegd of als wordt besloten om een groep werknemers te ontslaan, heeft de ondernemingsraad het recht om hierover advies uit te brengen. Bij de overheid ligt dat ingewikkelder. Daar geldt het primaat van de politiek: de ondernemingsraad heeft geen medezeggenschap over politieke besluiten met betrekking tot de vaststelling en uitvoering van publieke taken.
Dat wil niet zeggen dat de ondernemingsraad helemaal geen rol heeft. Zodra de personele gevolgen van deze politieke besluiten moeten worden geregeld, moet de bestuurder advies vragen aan de ondernemingsraad. Hier zit soms een spanningsveld tussen: waar houdt het proces van politieke besluitvorming precies op en waar begint de besluitvorming over de gevolgen voor het personeel? Met andere woorden: in welk stadium moet de ondernemingsraad worden betrokken? Het medezeggenschapsrecht moet daadwerkelijk kunnen worden ingevuld en mag geen wassen neus zijn.
Een besluit tot het samenvoegen van ministeries is zonder twijfel een politiek besluit. Ook een besluit om in het kader van een afslanking van de overheid een bepaald percentage ambtenaren te ontslaan kan tot het politiek primaat worden gerekend. In de rechtspraak is al eerder beslist dat een besluit om taken die zijn verdeeld over verschillende ministeries te centraliseren bij één ministerie een politiek besluit is. Het ging hier om het besluit om de gehele personeels- en salarisadministratie van de rijksoverheid onder te brengen bij een agentschap van het Ministerie van Binnenlandse Zaken. Dit betekende de opheffing van alle afzonderlijke afdelingen binnen de ministeries. Duidelijk was dat daardoor arbeidsplaatsen zouden vervallen. Hoewel aan het politieke besluit dus al personele gevolgen waren verbonden, had de ondernemingsraad bij dit besluit geen medezeggenschap. De ondernemingsraad kwam pas later in beeld, bij het concreet regelen van de personele gevolgen.
Naar aanleiding van het regeerakkoord zullen nog allerlei politieke keuzes moeten worden gemaakt. De ondernemingsraden staan bij die keuzes buiten spel. De ondernemingsraden bij de overheid hebben daarmee beperktere bevoegdheden dan de ondernemingsraden in het bedrijfsleven.
Anja Hoffmans
Advocaat bij Clingendael Advocaten
Dus als de OR in de gelegenheid gesteld wordt advies uit te brengen "gelet het politiek primaat" (dus zonder beroepsrecht), is er niets aan de hand. Zijn de medewerkers als stakeholders netjes betrokken geweest en heeft de politiek hun advies kunnen meewegen.
In een volwassen democratie mag dat geen probleem zijn. Dus OR-en: ga met lef naar de WOR-bestuurder en naar de politieke bestuurders, en bespreek deze oplossing! (Toegepast bij de Regiovorming van de brandweer Gooi & Vechtstreek)
Succes ermee!!