‘Europese Verkiezingen van 2024 moeten anders’

Het Europees Parlement heeft een aantal plannen om de verkiezingen te hervormen. Die zouden al bij de Europese Parlementsverkiezingen van 2024 in moeten gaan, maar het is de vraag of dat gaat lukken.

Diversiteit

Een vrouwenquotum van 50 procent ziet het Europees Parlement als een mogelijkheid om de diversiteit te bevorderen. Hoogleraar challenges to democratic participation Tom van der Meer van de UvA denkt dat dat geen oplossing is. ‘Waarom wel dit quotum en bijvoorbeeld geen quotum voor mensen zonder politiek trackrecord of een quotum voor maatschappelijke groeperingen?’, vraagt hij zich in de derde aflevering van de podcastserie Brussels Speaking van Binnenlands Bestuur.

Partijdemocratie

Bovendien zou een vrouwenquotum sommige politieke partijen bevoordelen: van sommige partijen zijn de kiezers vaker man en bij anderen, zoals De Groenen, zijn ze vaker vrouw. Lara Wolter van de Partij van de Arbeid is wel voor een vrouwenquotum. Dat zorgt volgens haar voor een evenrediger vertegenwoordiging. Van der Meer denkt echter dat partijen eerder hun heil kunnen zoeken bij meer interne partijdemocratie.

Hemelvaartsdag

Het Europees Parlement wil een aantal kieshervormingen bij de Europese Verkiezingen van 2024 om de kloof tussen kiezer en parlement kleiner te maken. Het vrouwenquotum is één van de ideeën. Daarnaast wil het parlement dat de Europese Verkiezingen op één dag plaatsvinden – namelijk: Europadag, op 9 mei – in plaats van verspreid over vier dagen. Maar 9 mei 2024 is Hemelvaart, en dat stuit op verzet van de confessionele partijen zoals ChristenUnie en SGP. Nederland kiest traditiegetrouw niet op zon- en feestdagen, terwijl dat in andere lidstaten juist de traditie is.

Transnationale lijsten

Verder stelt het Europees Parlement voor om naast de bekende nationale lijsten ook transnationale lijsten te maken. Daar krijgen burgers een tweede stem. Dat is in bijvoorbeeld de Duitse Bondsdag al gebruikelijk. Daar kiezen kiezers naast een kandidaat ook een lijst. Dat stuit op verzet van bijvoorbeeld de ChristenUnie. ‘Wie uit Palermo zou op mij stemmen?’, vraagt Europarlementariër Peter van Dalen van de ChristenUnie zich af.

President

De Europese tweede lijst zou de keuze van de president van de Europese Commissie moeten bepalen. Daar wil het Europees Parlement graag meer invloed op. Hoewel in veel lidstaten hoge ambtenaren niet worden gekozen, is dat volgens Wolters (PvdA) anders bij de Europese Commissie. De Europese Commissie heeft veel macht en die is volgens haar ook politiek.

Zware claim

Tijdens de verkiezingen van 2019 presenteerde het Europees Parlement de Duitse christendemocraat Max Weber en de sociaaldemocratische Frans Timmermans als kandidaten voor de post omdat ze de meeste stemmen hadden. Uiteindelijk kozen de lidstaten voor de Duitse oud-defensieminister Ursula von der Leyen. Weber leidt in het Europees Parlement de christendemocratische groep en Frans Timmermans is First Executive Vice-President van de Europese Commissie. Hoogleraar Tom van der Meer denkt dat rechtstreekse invloed van het Europees Parlement op de positie van president van de Europese Commissie een heel zware claim legt op die positie, omdat de Europese Unie naast supranationaal ook een internationale samenwerking is.

Tijd dringt

De Spaanse sociaaldemocraat die het voorstel maakte, denkt dat de lidstaten wel akkoord zullen gaan. Zijn partijgenoot Lara Wolters denkt juist dat het erg moeilijk zal worden om de veranderingen door de Raad heen te krijgen. Hoe dan ook werkt de tijd niet in het voordeel. Diplomatieke bronnen zeggen dat de lidstaten eerst eens rustig gaan nadenken over de voorstellen. Maar om eventuele wijzigingen door de nationale parlementen te laten ratificeren is veel tijd nodig; een jaar is al snel. En omdat verkiezingen ook voorbereiding vragen, moet dus binnen een jaar de Raad en de nationale parlementen worden overtuigd. Het is zeer de vraag of dat allemaal haalbaar is.