Hollands Kroon toe aan adempauze

Alles moest anders in Hollands Kroon. Burgemeester Jaap Nawijn en gemeentesecretaris Arthur Cremers blikken terug op de bereikte resultaten van vijf jaar pionieren. En op de kritiek. ‘Het is tijd voor een adempauze.’

DIt verhaal is het laatste onderdeel van een serie die Binnenlands Bestuur brengt over veranderingen die gemeenten ondergaan, gerelateerd aan de gemeente Hollands Kroon.

Burgemeester Jaap Nawijn (VVD) van Hollands Kroon ontvangt bezoek in een van de flexwerkkamers van het bestuurscentrum in Anna Paulowna. Net als de wethouders heeft ook de burgemeester geen eigen werkkamer meer. Dat past bij de filosofie van Hollands Kroon om hiërarchie zoveel mogelijk uit de organisatie te schrappen. Nawijn: ‘Toen ik een eigen kamer had, stond de deur altijd voor iedereen open en mochten medewerkers bij mijn afwezigheid altijd gebruik maken van mijn kamer. Nu heb ik geen vaste plek meer om mensen te ontvangen, daar moeten we nog eens goed naar kijken.’

Wildplassen
Voor het overige is Nawijn een ware ambassadeur van de koers van de gemeente. Samen met gemeentesecretaris Arthur Cremers verdedigt de burgemeester vol vuur de ingrijpende keuzes die sinds 2012 zijn gemaakt. Een greep uit de maatregelen: het tijdschrijven en de verlofregistratie bestaan niet meer, paspoorten worden thuisbezorgd, ouders kunnen vanuit huis geboorteaangifte doen en uit de APV is tweederde van de verbodsbepalingen geschrapt. Zo is wildplassen niet meer strafbaar in Hollands Kroon.

Misschien wel de ingrijpendste verandering is die van een traditionele ambtelijke organisatie met afdelingen naar tweeëndertig zelfsturende teams. De functie van manager bestaat niet meer bij de gemeente. Sommige maatregelen zijn in het bedrijfsleven al jaren gebruikelijk, maar de aanpak van Hollands Kroon geldt in de overheidssector als revolutionair. De fusiegemeente wist de afgelopen jaren diverse landelijke media te halen met louter positieve berichten. Strekking van de meeste verhalen: in de Kop van Noord-Holland bevindt zich de gemeente van de toekomst.

Uitwisseling personeel
De stip werd gezet in 2018. Dan moet Hollands Kroon helemaal klaar zijn met de verbouwing. Cremers: ‘We hebben nu al bereikt wat we wilden. Vrijwel iedereen werkt inmiddels in een van de tweeëndertig zelfsturende teams, een jaar eerder dan verwacht. Het aanpassingsvermogen van deze organisatie is zo veel groter gebleken dan gedacht. Omdat we de afgelopen vijf jaar enorm veel van onze medewerkers hebben gevraagd, kiezen we er het komende jaar voor om te consolideren. Het is tijd voor een adempauze. Als er na de gemeenteraadsverkiezingen een nieuw college zit, gaan we ook weer nieuwe spannende dingen doen. Ik geloof heel erg in co-creatie. Hollands Kroon moet de koploper worden in de intensieve samenwerking met inwoners en bedrijven, denk bijvoorbeeld aan de uitwisseling van personeel.’

Bent u niet te optimistisch? Er gaat nog voldoende mis bij Hollands Kroon.
Cremers: ‘De twee belangrijkste doelstellingen zijn gehaald. We hebben de verantwoordelijkheid zo laag mogelijk in de organisatie neergelegd én we hebben de samenleving weten te prikkelen om zelf meer te ondernemen. In Hollands Kroon is bij inwoners inmiddels het besef doorgedrongen dat ze niet meer alles van de gemeente moeten verwachten. Terugkijkend op de afgelopen vijf jaar zie ik geen grote dingen die fout zijn gegaan.’

Hollands Kroon stopte per 1 mei 2016 met het aanbieden van lichte thuiszorg via thuiszorgorganisaties aan cliënten van deze organisaties. Vakbond FNV daagde gemeente daarom voor de rechter.
‘Wij geloven in zelfredzaamheid van onze inwoners. Je moet niet op voorhand over mensen zeggen: “Dat kunnen ze niet.” De FNV gaat nog heel erg uit van de pamperrol van de overheid’, aldus Nawijn. ‘We hebben inderdaad miljoenen bezuinigd, zowel op onze eigen organisatie als op andere terreinen. Het perkje voor de deur wordt niet langer met een nagelschaartje geknipt, daar is geen geld meer voor. Maar als je wilt samenwerken met de gemeente is er in Hollands Kroon heel veel mogelijk. Er zijn bijvoorbeeld inwoners die zelf werk hebben gemaakt van de aanleg van een park of een speeltuin in hun buurt.’

De afgelopen jaren zijn er ruim vijftig medewerkers vertrokken bij Hollands Kroon. Deels vanwege natuurlijk verloop, maar er zijn ook mensen weggegaan omdat zij de nieuwe werkwijze niet zagen zitten. Onder hen ook goede vakinhoudelijke specialisten. Had u die kennis niet liever in huis gehouden?
Cremers: ‘We hebben zo’n 350 werknemers, een verloop van zo’n 15 procent over een paar jaar vind ik niet zo gek. Zeker als je kijkt naar de ingrijpende veranderingen die we hebben doorgevoerd. Dat er goede mensen zijn vertrokken is jammer, maar je kunt beter afscheid van iemand nemen als diegene de werkwijze echt niet ziet zitten. Zelfsturing is geen doel op zichzelf. We willen vooral de verantwoordelijkheid zo laag mogelijk in de organisatie leggen. In een klassieke bureaucratische organisatie kunnen mensen altijd duiken, bij ons niet.’

Werkt Hollands Kroon efficiënter dan vergelijkbare gemeenten?
Cremers: ‘Ja, we hebben 4,7 miljoen euro op onze organisatie bespaard. We hebben geen managers, receptie en nauwelijks loketten meer, we werken met weinig staf en we hebben weinig inhuur. Daardoor zijn we echt goedkoper uit dan andere gemeenten.’

Lees het volledige slotartikel van de serie over Hollands Kroon in Binnenlands Bestuur nr. 13 van deze week (inlog)