Gemeenten kunnen wantrouwen in overheid wegnemen

Veel mensen voelen zich door de overheid aan hun lot overgelaten. Iedereen kent de cyclus van machteloosheid, woede tot eenzaamheid. Al lijkt het vaak de woede, in wezen draait het om eenzaamheid. De heksenjacht door de leuker-kunnen-we-het-niet-maken firma, de genadeloze Groninger tragiek, lozen van een kritisch en onafhankelijk Kamerlid waarvan we mochten hopen er 150 van hadden, zwalkend coronabeleid met onbegrijpelijke financiële steun aan grove bonus betalende grote bedrijven hebben de zaak flink aangewakkerd. Zo gek is het niet dat in plaats van participeren de kloof met de overheid dieper wordt.

Participatie gaat immers uit van een ‘two-way-street’ en heeft iets weg van een liefhebbende relatie. Daarbij zijn de partners zich bewust van twee essenties. Een gezonde relatie maakt het unieke verschil ‘tot de dood ons scheidt’ waarbij allebei in de weer zijn met elkaars individuele psychische en seksuele verwachtingen en wensen. De tweede essentie is emotionele groei door ontmoetingen met vrienden, buren of toevalcontacten. Zonder deze twee ontstaat verzakelijking en eenzaamheid tot uiteindelijk afhaken. Tussen overheid en haar inwoners geldt hetzelfde.

Verbinding van inwoners met de overheid blijft voorwaarde voor democratie. Hoe vaak de natie ook wordt toegesproken zijn het de gemeenten die hier een hoop aan kunnen doen. Het begint met serieus nemen van inwoners. Neem een simpele telefonische vraag waar inwoners terecht komen in een oneindig keuzemenu, tig keer door worden verbonden, ambtenaar in vergadering vinden en nooit teruggebeld worden. Iedereen snapt hoe eenvoudig het is om een begin te maken met de participatiefilosofie tussen gemeente en een individueel levenspad.

De tweede steun tegen eenzaamheid zijn ontmoetingen. Gemeenten dienen weer te investeren in buurthuizen, bibliotheken, parken, pleinen, bankjes langs de straten tot speelplekken voor kinderen gekoppeld aan snelheidsbeperkingen in woonwijken. Winkels en horeca ondersteunen brengt de leefbaarheid in buurten terug. Laat als gemeente een rechte rug zien bij leefbaarheidsmaatregelen zoals opleggen van leegstandbelasting bij vastgoedbeleggers en – handelaars, keihard aanpakken van soms koninklijke pandjesuitponders. Ook werkt aan banden leggen van uit de klauw gelopen airbnb.

Niet alleen voor inwoners wordt het beter. Ook ambtenaren hoeven niet langer machteloos toe te kijken. Nu zien ze gegeneerd hoe door hun ‘verplicht’ correcte handelen jongeren voorgeprogrammeerd buiten de boot vallen, flexwerkcollega’s worden uitgebuit, hulpvragers met ingewikkelde aandoeningen in het rechtmatigheidssysteem ronddolen en lastige problemen van loket naar loket schieten.

Als dit voor elkaar is dan volgt pas de volgende stap. Niet het aan de man brengen van windmolens in de achtertuin maar in gesprek gaan op basis van respect en vertrouwen. Samenwerken tussen mensen begint immers met het op tafel leggen van tegengestelde belangen. Dus net als bij liefhebbende relaties niet terugschrikken van inwoners die polariseren maar beseffen dat zaken eerst op scherp gezet moeten worden om tot een gezamenlijke oplossing te komen. Misschien dan geen windmolens maar wel verbinding.

Wantrouwen of kloof. Gemeenten kunnen ze dichten. Leefbaarheid terugbrengen in de in de openbare ruimte en omgaan met inwoners als gelijkwaardige gesprekspartner. Uitgaan van individuele bewonerswensen en –verwachtingen en stoppen als overheid om een inwoner bij een simpele vraag te vernederen. Zo kan de cyclus machteloosheid, woede, eenzaamheid en afhaken worden gestopt. Participatie takes-two-to-tango en als de gemeente de juiste stappen zet kan de samenleving flink opknappen.

Piet van Mourik
Lees hier alle columns van Piet van Mourik