Paniek om strooizout

Om de rap geslonken zoutvoorraden te sparen, borstelen gemeenten nu wegen, zetten ze sneeuwschuivers in en beperken zich tot het strooien van zout op hoofdwegen, eventueel gemengd met zand. Ook zijn gemeenten deze week gestopt met het verkopen of gratis verstrekken van strooizout omdat ze hun voorraden hard nodig hebben voor de openbare ruimte.

Gemeenten hebben vorige maand al meer gestrooid dan ze normaliter in een heel jaar doen. Daardoor zijn de zoutvoorraden nu minimaal gevuld. Volgens zoutproducenten Eurosalt en Akzo Nobel kunnen ze de voorraden onvoldoende aanvullen omdat ze voorrang (moeten) geven aan Rijkswaterstaat ter bestrijding van gladheid op de snelwegen. De zoutproductie voldoet weliswaar aan die vraag, maar voor gemeenten is hierdoor nauwelijks zout beschikbaar.

De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) vindt daarom dat er snel een modelcontract moet komen voor alle wegbeheerders voor de inkoop van zout. De VNG adviseert gemeenten zich zo snel mogelijk aan te sluiten bij de regionale zoutloketten. Via deze loketten kunnen gemeenten ‘meeliften’ met Rijkswaterstaat bij de inkoop van zout in binnen- en buitenland. Overal begint de gemeentelijke voorraad op te raken. Het Friese Opsterland zegt nu al niet meer te kunnen voldoen aan gladheidbestrijding. Er wordt alleen nog op de A-routes gestrooid, maar met minder zout dan normaal. Hierdoor kunnen die A-wegen toch glad zijn, aldus de gemeente.

Wijdemeren in Noord-Holland kampt ook met een zouttekort. ‘We moeten zuinig zijn’, zegt VVD-wethouder Gerard Abrahamse. ‘We zitten een beetje in de penarie. Het strooizout is er door de ijzel sneller doorheen gegaan dan we hadden verwacht. We begonnen dit najaar met 60 ton, daarvan hebben we nog 30 ton over. Dus moeten we voorzichtiger zijn.

'We zijn nu in onderhandeling met Eurosalt om te zien of onze voorraad aangevuld kan worden, maar er zijn meer gemeenten met problemen. Bovendien is Rijkswaterstaat ook klant en hebben de rijkswegen prioriteit.’ Dat mag zo wezen, de gemeente Lelystad, die deze dagen zelfs helemaal zonder zout zit, zegt toch op steun van Rijkswaterstaat te rekenen.

Burgers

Talloze gemeenten zoals Lelystad, hebben de afgelopen weken tonnen strooizout aan burgers en bedrijven weggegeven, waardoor hun eigen zoutvoorraad in gevaar kwam. De inwoners van het Noord-Hollandse Wormerland hoeven dan ook niet meer bij de gemeentewerf aan te kloppen voor een emmertje strooizout. Met de huidige zoutvoorraad, gemengd met zand, kon Wormerland de wegen tot vandaag begaanbaar houden. Maar na de Kerst wordt alleen nog met zand gestrooid.

Ook in Schouwen-Duiveland is het zoutloket gesloten. De inwoners van deze Zeeuwse gemeente haalden zoveel zout op, 20 duizend kilo, dat de zoutvoorraad inmiddels tot een minimum is geslonken. ‘Het is hier lichte paniek’, zegt wethouder Wim Stouten van Leefbaar Schouwen- Duiveland.

‘Vier jaar geleden zijn we gestopt met het strooien in alle straten. Nu doen we alleen de hoofdroutes. Maar het sneeuwde al zo vroeg dat we besloten om de mensen strooizout te geven. Dat was een enorm succes. We zijn tot de ontdekking gekomen dat mensen hier héél veel bejaarde buren hebben. Onze medewerkers, die zich uit de naad werken en echt een pluim verdienen, kregen een grote mond als ze daar iets van zeiden.’ Schouwen-Duiveland doet mee aan een informeel zoutloket van Zeeuwse gemeenten, maar veel valt daar volgens Stouten niet te halen.

Scheldpartijen

Ook het Noord-Hollandse Purmerend is gestopt met het weggeven van zout, 14 duizend kilo is inmiddels aan de inwoners van de gemeente verstrekt. Niet dat het college met deze traditie wilde stoppen, maar de gemeenteraad vond het wel genoeg. ‘Een meerderheid in de raad vindt dat het verwijderen van sneeuw en ijs van de stoep een taak is van de inwoners zelf’, aldus wethouder Roald Helm van de Stadspartij.

Daarbij had het uitdelen van zakken strooizout eind november geleid tot scheldpartijen en gegraai uit de voorraad. ‘Omdat de buurvrouw ook iets nodig had’, aldus Helm. Dat de VNG adviseert om sowieso geen zout weg te geven, maakt de Helm niet uit:

‘Om te beginnen komt dat strooizout goed terecht. We verlenen een dienst aan de burgers. En verder zou de VNG zich druk moet maken om het feit dat als Rijkswaterstaat zout moet hebben. ingebroken wordt op langdurige contracten, die gemeenten zoals wij hebben afgesloten met zoutfabrikanten. Wij hebben een keuze gemaakt om een duur contract af te sluiten, maar uiteindelijk sluit je gewoon achterin de rij aan.’

Rijkswaterstaat meldde deze zomer overigens trots dat ze ‘klaar’ was voor de winter. De startvoorraad strooizout was verhoogd van 60 duizend naar 90 duizend ton. Gemiddeld strooit Rijkswaterstaat in een winter 70 duizend ton. Maar in de winterperiode vorig jaar strooide Rijkswaterstaat al 191 duizend ton zout uit.

Zoutloketten

Begin dit jaar is een verdeelsysteem geïntroduceerd van zoutloketten, dat vraag en aanbod van zout verdeeld over gebieden die om strooizout zitten te springen. Het systeem bestaat uit negen regionale zoutloketten bij de regiodiensten van Rijkswaterstaat en één nationaal loket. Het via deze loketten verdeelde zout is alleen bestemd voor hoofdwegen, de belangrijkste provinciale wegen en de calamiteitenroutes.

In een crisissituatie moeten deelnemers de helft van hun beschikbare voorraad strooizout, met als ondergrens de hoeveelheid zout voor 3 dagen gladheidbestrijding op het eigen wegennet, beschikbaar stellen aan de deelnemerspoule. Dat alleen nooddruftige wegbeheerders straks bij dit noodloket aankloppen en gemeenten met voldoende strooizout dit kostbare goedje niet graag zullen willen delen, wil er bij Liane ter Maat van de VNG niet in.

Ter Maat: ‘Het loketsysteem gaat nadrukkelijk uit van solidariteit tussen de wegbeheerders. De afgelopen winter waren alle rijstroken op de snelwegen schoon maar ging het mis voorbij de afrit. Je hebt er toch niets aan als de hoofdweg in de ene gemeente goed op orde is en het andere deel over de gemeentegrens spekglad is?

'Natuurlijk is het belangrijk dat alle partijen goede afspraken maken met de zoutleveranciers, en dat zou veel eenduidiger moeten gebeuren, maar dan nog moet je elkaar helpen waar dat kan. Bovendien: je hebt als gemeente misschien nú wel voldoende zout in huis, maar over een paar maanden kun je zomaar zonder zitten.’

Gemeenten, waterschappen en provincies hoeven overigens niet deel te nemen aan het systeem, dat begin deze week nog niet in werking is gesteld, maar dat wel ieder moment kan beginnen. Volgens de VNG zouden gemeenten zich zo snel mogelijk moeten aanmelden. Daarvoor hebben ze dan nog tot 15 januari de tijd.

Wel/niet strooien

Wegbeheerders hebben een inspanningsverplichting om de gladheid te bestrijden, maar laten ze dat wel met verstand doen, stelt de VNG. Dus deel geen zout uit aan burgers voor de stoep, maar alleen zand. Meng zout sowieso met zand en strooi niet preventief. Maak zoveel mogelijk gebruik van sneeuwschuivers en borstels, ook op fietspaden.

Bepaal met de hulpdiensten waar de calamiteitenroutes zijn die bestrooid moeten worden, en overleg met andere gemeenten, provincie of Rijkswaterstaat als er geen zout is om die essentiële routes te bestrooien. En gebruik de gemeentewebsite om informatie te geven waar wél en niet wordt gestrooid, en wat de winterellende betekent voor de gemeentelijke dienstverlening.