‘Ontspannen spreker betekent ontspannen publiek’

Je hebt een uitstekend verhaal als wethouder, maar niemand gelooft je. Wat nu? En als je burgemeester bent, hoe kun je dan zowel autoriteit uitstralen als benaderbaar zijn? Zeker, inhoud telt. Maar minstens zo belangrijk is je non-verbale communicatie.

Dat benadrukt Josanne Toussaint die trainingen ‘Bestuurlijke Performance’ aan wethouders en burgemeesters geeft. ‘Ik ben één meter 57, ik ben vrouw en ik zie er jonger uit dan ik ben. Dat zijn drie non-verbale factoren waar ik niet veel aan kan doen, maar die wel van invloed zijn op mijn natuurlijke autoriteit. Als ik dan ook nog heel hoog ga praten, een bloemetjesjurk aantrek en druk sta te bewegen, dan word ik er niet geloofwaardiger op’.

Open gaan

Josanne Toussaint is niet te beroerd zichzelf als voorbeeld te nemen om het belang van non-verbale communicatie te benadrukken. ‘De kwaliteit van de inhoud kan nog zo hoog zijn, als het niet wordt geaccepteerd aan de andere kant van de tafel, heb je niet zoveel aan een goed verhaal.’ Iedereen heeft een drive om gehoord te worden. Voor politici is het zelfs van levensbelang. Toch is het juist in de politieke arena een uitdaging om te zorgen dat het brein van de ander ‘open gaat’, weet Toussaint uit ervaring.

Hard werken

Wanneer zijn we geloofwaardig? En wanneer nemen we iets van een ander aan? Als de spreker ontspannen is, zo blijkt uit onderzoek. ‘Een ontspannen spreker betekent ontspannen publiek’, aldus Toussaint. Een voorbeeld? Een wethouder die haastig binnenkomt en even op dwingende toon komt zeggen hoe het zit. ‘Daar willen we niet naar luisteren. Als je boos en geïrriteerd je verhaal gaat doen, en dat zie ik nog wel eens in raadsvergaderingen, ga je non-verbaal ook andere dingen laten zien. Je gaat sneller praten, krijgt een hogere adem. Of je gaat mompelen of voorlezen. Of je gedraagt je overspannen, je staat dan zo hard te werken dat het publiek je ook niet gelooft.’ Het zijn allemaal signalen aan het publiek: de spreker voelt zich blijkbaar niet veilig, en het publiek vindt het daardoor ook geen fijne situatie.

Stress

‘Als je stress laat zien, of je spreekt juist al te enthousiast, wordt de luisteraar er plaatsvervangend moe van. En als je praat alsof je op de barricade staat, heel staccato en met veel verbolgenheid, hoort een luisteraar vaak niet meer wat er wordt gezegd. Als je wilt dat ze naar je punt luisteren, is een combinatie van stevigheid en ontspanning het meest effectief.’

Hoge tonen

Non-verbale communicatie gaat wel degelijk ook over het stemgebruik. ‘Een stem kan mensen raken, maar ook zorgen dat mensen totaal afhaken,’ benadrukt Toussaint. ‘We hebben bijvoorbeeld al snel een oordeel over de klank van een stem. En een hoger geluid vinden we meestal vriendelijk. Dat is te verklaren vanuit de biologie. Dieren met hogere geluiden zijn dieren waar we niet zo bang voor hoeven te zijn. Maar let op: als je hoog spreekt, ga je voor vriendelijkheid en niet per se voor professionaliteit. Ritme, stiltes laten vallen, snelheid van spreken, het telt allemaal mee. Vergeet daarbij de intonatie niet. Ga je met je stem omhoog aan het eind van een zin, dan denken luisteraars: Is dit wel iemand met verstand van zaken? Ga je omlaag, dan geef je het signaal af dat het klopt en dat het belangrijk is.’

Lees het volledige artikel in Binnenlands Bestuur nr. 3 van deze week.