Reflecteren met de handrem erop

Boeken, websites, podcasts en beeld vloeien steeds meer in elkaar over, zelfs in de kennis over ons bestuur. Binnenlandse Zaken kent ook zo’n project als onderdeel van de kennisbank openbaar bestuur. In het al enige tijd lopende project ‘De top kijkt om’ worden voormalige bewindspersonen en topambtenaren bevraagd door hoogleraren bestuurskunde en uitgedaagd te reflecteren op hun tijd als bestuurder.

De oogst van de eerste twintig interviews zijn YouTube-filmpjes, podcasts, een website en sinds kort ook een boek. De ambitie van het project is hoog, men wil zaken die je doorgaans niet terugleest in de departementale archieven documenteren en persoonlijke herinneringen vastleggen. Dat is een goed streven, want daarvan kunnen we iets leren.

De eerste lijst van geïnterviewden mag er ook zijn; Verdonk, Teeven, Leers, Pronk, Joustra, Sint en vele anderen zijn bevraagd door niet de minste hoogleraren bestuurskunde. Jammer daarom dat de eerste opbrengst niet meevalt. Dat heeft deels te maken met de bereidheid van de geïnterviewden in welke mate ze echt willen reflecteren, bereid zijn tot introspectie of bewust of daartoe uitgedaagd echt zaken onthullen die we nog niet wisten. Anderzijds is het ook de kunst van de interviewers om hen daartoe te verleiden, focus aan te brengen in de gesprekken en door te vragen, zoals top-interviewers als Frénk van der Linden en andere meer journalistiek geschoolden goed kunnen. Dat is allemaal niet voldoende uit de verf gekomen.

Nu mag oud-minister Jacqueline Cramer uitweiden over het afschaffen van de gloeilamp en vochtige doekjes in de wc, maar ontbreken lessen over de altijd omstreden gebleven keuzen rond de bouw van extra kolencentrales. Rita Verdonk spreekt over asiel en immigratie, maar niet over het blijven zitten na moties van wantrouwen, de verblijfsvergunning van Hirsi Ali of de strijd met Mark Rutte. Andere geïnterviewden, waaronder topambtenaren als Roel Bekker en Tjibbe Joustra, reflecteren weliswaar meer, maar over de hele linie mag er echt een tandje bij om de zelfgestelde doelen te behalen en ons te boeien.

Net zoals in de overigens schaarse biografieën van voormalige bewindspersonen zaken soms wat te rooskleurig, eenzijdig of voordelig worden voorgesteld, dreigt ook dit goede project te eindigen in algemeenheden zonder echte scherpte en diepgang. Het is echter nog niet te laat, er komen vast meer gesprekken. Misschien kan de vorm ook wat diverser, bijvoorbeeld een debat tussen een voormalige topambtenaar en zijn of haar minister. We zouden er veel van kunnen leren.