Effecten samenwerkingswet 'hooguit marginaal'

Gemeentelijke samenwerkingsverbanden liggen democratisch gezien vrij moeilijk en het is belangrijk dat daar wat aan gedaan wordt, maar het nieuwe wetsvoorstel is misschien niet de juiste manier. En eigenlijk zijn er al veel mogelijkheden. Dat schrijft de Raad van State.

Onduidelijkheid en vertraging

Met name gemeenteraden hebben het gevoel weinig grip te hebben op gemeenschappelijke regelingen (waarin lokale overheden kunnen samenwerken) omdat ze op afstand staan. Het wetsvoorstel probeert daar handvatten voor te bieden, maar de Raad van State ‘betwijfelt echter of de instrumenten in dit wetsvoorstel hieraan een wezenlijke bijdrage zullen leveren’. Het wetsvoorstel kan juist voor zorgen voor onduidelijkheid en vertraging.

Ingewikkeld genoeg

Samenwerking is wel noodzakelijk voor het aanpakken van maatschappelijke opgaven en daarom is in het regeerakkoord afgesproken om de verantwoording en controle te verbeteren. Het voorstel is om de procedure van zienswijzen (een soort oordeel van de raad waar het bestuur van de regeling op moet reageren) uit te breiden en om het instellen van gemeenschappelijke adviescommissies mogelijk te maken. Maar de rolverdeling tussen de gemeenteraad, het college en het bestuur van de gemeenschappelijke regeling is al ingewikkeld genoeg en de Raad van State ‘ziet een risico van nog meer rolonduidelijkheid’.

Knelpunt

Meer onduidelijkheid is een probleem omdat de voorbereidende onderzoeken van het wetsvoorstel juist aangeven dat ‘onduidelijkheid ten aanzien van taken en verantwoordelijkheden’ een knelpunt is. Ook kost het aanvragen, voorbereiden en indienden van zienswijzen de nodige tijd. Als deelnemende gemeenteraden tegengestelde zienswijzen hebben en meer overleg nodig is dan kan dat de besluitvorming van de gemeenschappelijke regeling vertragen.

Fragmentatie

Bovendien hebben raadsleden en griffiers het al druk zat. Het voornemen is wel te zorgen voor versterking, maar de vraag is of dat voldoende zal zijn. Ook wijst de Raad van State op de ‘toenemende politieke fragmentatie van gemeenteraden’. Dat maakt regionale overeenstemming nog moeilijker. ‘Indien het de raden van de deelnemende gemeenten niet lukt om tot een eensgezinde zienswijze te komen, bestaat het risico dat het algemeen bestuur van de gemeenschappelijke regeling de afwijkende wensen van een raad makkelijk terzijde schuift.’

Marginaal

Opvallend is dat er in de toelichting van het wetsvoorstel staat dat er al veel mogelijkheden zijn om invloed uit te oefenen op gemeenschappelijke regelingen. Het probleem ligt eerder bij ‘het vinden van goede manieren om daar gebruik van te maken’. Op basis van de gemaakte opmerkingen en de kanttekeningen bij de verwachte opbrengst verwacht de Raad van State dat ‘het wetsvoorstel hooguit marginale veranderingen teweeg zal brengen en in de praktijk extra complicerend kan uitwerken’.