Burgerfora zijn geen wondermiddel

Een ruime meerderheid van de Nederlanders staat achter het idee van burgerfora. Tien procent vindt een burgerforum helemaal geen goede manier om burgers over belangrijke kwesties te laten adviseren. De steun voor lokale burgerfora is met 66 procent groter dan voor een nationaal burgerforum (54 procent). Er is veel scepsis.

Oordeel

Slechts een kwart van de Nederlanders denkt dat een gelote groep burgers een goed oordeel kan vellen over een specifiek maatschappelijk thema. Een op de vijf Nederlanders denk dat burgerfora hier niet in slagen. Iets meer dan vier op tien Nederlanders (41 procent) staan er neutraal in. Dat blijkt uit opinieonderzoek van de Radboud Universiteit (RU) en het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP).

Correctie

Ruim een derde van de respondenten (37 procent) vindt daarnaast dat (gekozen) politici het advies van het forum naast zich neer mogen leggen. 27 procent vindt echter dan een advies altijd moet worden overgenomen. De overige respondenten staan daar neutraal in. ‘Duidelijk is in ieder geval dat burgerfora niet worden gezien als wondermiddel’, concluderen de onderzoekers. De meeste Nederlanders zien burgerfora niet als een alternatief voor algemene verkiezingen, wel als een aanvulling op de democratie of als een correctie op de representatieve democratie.

Klimaat

Belangrijke maatschappelijke thema’s als wonen, klimaat, zorg, en onderwijs zijn volgens veel Nederlanders geschikte onderwerpen voor een burgerforum. Zo’n forum bestaat uit een groep burgers die via loting gaan meepraten over een maatschappelijk vraagstuk. Daarover brengen ze advies uit aan de politiek, eventueel na raadpleging van deskundigen. Op lokaal niveau zijn al verschillende burgerfora afgerond. Denk aan de zogeheten G1000 bijeenkomsten.

Toekomst zorg

Op nationaal niveau zijn nog geen burgerfora georganiseerd. Wel is die mogelijkheid, en de meerwaarde daarvan, een aantal keer bepleit. Recent opperde de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) via een burgerforum burgers te betrekken bij de discussie over de toekomst van de zorg. Daarmee zouden latere beleidskeuzes kunnen worden gelegitimeerd. In 2020 stelde de commissie-Brenninkmeijer kansen te zien om burgers via burgerfora te betrekken bij klimaatbeleid. Omdat er weinig bekend is over het draagvlak voor nationale burgerfora, is hier op verzoek van het ministerie van Binnenlandse Zaken onderzoek naar gedaan.

Meer politieke betrokkenheid

Via een burgerforum kunnen andere ervaringen, belangen en perspectieven in het politieke debat worden ingebracht, zo stellen de onderzoekers op basis van de opiniepeiling. Daarnaast vergroot het de politieke betrokkenheid, is het een kans voor mensen om tussen de verkiezingen door ook mee te doen en komt het de kwaliteit van de besluitvorming ten goede, worden vaak als pluspunt genoemd.  Een groot deel van de respondenten ziet burgerfora als correctie op de representatieve democratie. Politici weten vaak niet wat er speelt en luisteren niet naar ‘gewone’, is een veel gehoorde klacht over die representatieve democratie. Bij burgerfora is, als het goed wordt geregeld, veel meer sprake van echte representativiteit en diversiteit.

Grootste schreeuwers

Bedenkingen zijn er ook. Te weinig kennis van de deelnemers, te veel meningen om tot overeenstemming te komen en de vrees dat de ‘grootste schreeuwers’ meer in de melk brokkelen, worden als bezwaren genoemd. Dergelijke bezwaren worden door zowel voor- als tegenstanders van burgerfora, en andere inspraakprocedures, genoemd. ‘Ondanks vragen aan deskundigen en voorlichting, wil dat nog niet zeggen dat er een gedegen oordeel door iedereen kan worden geveld. Ook hier kunnen bijvoorbeeld de grootste schreeuwers anderen intimideren waardoor er geen eenduidig, maar veel belangrijker, eerlijk advies kan worden uitgebracht’, stelt een van de respondenten. Een ander: ‘Hoe meer mensen bij belangrijke zaken betrokken worden, hoe moeilijker een beslissing wordt. Vaak kan een beslissing veel te lang duren. Het principe klinkt heel goed maar in mijn ervaring worden 150 Nederlanders het nooit eens met elkaar.’

Burgerplicht

Een belangrijk knelpunt is te zorgen voor een representatieve afspiegeling van de samenleving onder de deelnemers. De steun voor burgerfora voor burgerfora ligt in alle ‘rangen en standen’ veel hoger dan de bereidheid er daadwerkelijk aan mee te doen, zo blijkt verder uit de peiling. Vooral lager opgeleiden en mensen met weinig vertrouwen in hun eigen politieke kunnen, staan niet te trappelen om mee te doen. Gebrek aan kennis, tijd en/of interesse zijn redenen om een eventueel burgerforum aan zich voorbij te laten gaan. Een leuke ervaring, fijn om invloed te hebben op politieke beslissingen en burgerplicht worden door respondenten als reden genoemd om aan een burgerforum deel te nemen.