Ondersteuning gemeenteraad ondermaats

Zowel griffiers als raadsleden hebben behoefte aan een meer strategische griffier, in plaats van vooral een administratief ondersteuner waarvan in veel gemeenten sprake is. Aan de andere kant gunnen raden of colleges griffiers geen strategische positie. De rechtspositie van wethouders moet worden versterkt. Daartoe is een wetswijziging nodig.

Dat stelt Bureau Berenschot in zijn recent verschenen notitie Knelpunten en oplossingsrichtingen in de Gemeentewet en Provinciewet. Die is gebaseerd op literatuuronderzoek en gesprekken met beroepsverenigingen over de ervaren knelpunten binnen beide wetten.

Toegenomen complexiteit

Raadsleden hebben moeite met het doorgronden van ingewikkelde dossiers en hebben behoefte aan ondersteuning. Dit komt door de toegenomen complexiteit van de gemeentelijke opgaven, vooral rondom de decentralisaties en schaalvergroting, en de afname van de gemiddelde omvang van fracties. In veel gemeenten is de ondersteuning − vanuit de griffie en/of vanuit de ambtelijke organisatie − niet of onvoldoende beschikbaar.

Slechte informatie

Oorzaak van het ervaren tekort aan ondersteuning is divers, constateert Berenschot. De raad is ten eerste onbekend met de mogelijkheden van (ambtelijke) ondersteuning. De griffie heeft daarnaast te weinig tijd en/of kwaliteit om de raad goed te ondersteunen. Datzelfde geldt voor de ambtelijke organisatie. Gemeenteraden zijn vaak terughoudend in het zichzelf gunnen van ondersteuning door de griffie en (andere) ambtenaren, terwijl ze er zelf over gaan. Raadsleden vinden ook vaak dat ze niet goed worden geïnformeerd door het college.

Worstelen

Mede door het gebrek aan ondersteuning worstelen raadsleden, maar ook Statenleden, met hun controlerende en kaderstellende functie, zo blijkt verder uit de notitie van Berenschot. Ook gebrek aan tijd, onvoldoende kennis over de instrumenten die hen ter beschikking staan (zoals de rekenkamer) en onduidelijkheid over de rolverdeling tussen raad/Staten en college spelen hen parten.

Afbreukrisico

De kwaliteit van wethouders staat onder druk, stelt Berenschot verder. Het is voor veel gemeenten moeilijk om goede wethouders te vinden. Het tamelijk grote afbreukrisico is een van de redenen, maar ook het woonplaatsvereiste. Jaarlijks moet een wethouder ontheffing aanvragen om niet in de gemeente waar hij/zij werkt te mogen blijven wonen. Als de verhoudingen tussen wethouder en raad onder druk staan, kan deze aanvraag ‘politiek’ worden gemaakt, stelt Berenschot. Ook de vergoeding van de wethouder (te laag), ‘gedoe’ over het declareren van onkosten of (betaalde) nevenfuncties en de negatieve − maatschappelijke en politieke reacties − op het wachtgeld maken het steeds moeilijker geschikte wethouders te vinden. Berenschot oppert de rechtspositie van wethouders te versterken. Dat moet via een wetswijziging worden geregeld.