De burger is de expert

Gemeenten moeten niet denken dat zij de wijsheid in pacht hebben. En ook niet dat alleen de gemeente aan de knoppen zit. De (vroegtijdige) inbreng van burgers leidt tot beter beleid, vindt Leeuwarden. Het armoedebeleid wijst het uit.

Verkeerde lijstjes

Leeuwarden heeft een fors probleem op het gebied van armoede. ‘Wij staan bijna altijd bovenaan in de verkeerde lijstjes, zoals kinderen in armoede. De politiek is erg betrokken bij de problematiek. Meermalen zijn er moties ingediend om maatregelen te nemen om mensen in armoede te helpen, maar al die acties en speciale regelingen waren doekjes voor het bloeden. We zagen weinig effectiviteit, maar wel een stijging van de armoede’, vertelt Ellen de Bruin, sectormanager Toegang Sociaal Domein bij de gemeente Leeuwarden.

Op de schop

Het beleid moest kortom op de schop. ‘Dan kun je heel stereotype als gemeente vanachter je bureau en af en toe even praten met iemand beleid gaan ontwikkelen, maar je kunt er ook voor kiezen om de mensen, die iedere dag met weinig inkomen moeten rondkomen, als expert in zo’n traject te betrekken’, aldus De Bruin. ‘En dat hebben we toen gedaan. De inbreng van burgers moest echt een wezenlijk onderdeel worden van de fase van beleidsontwikkeling.’

Ervaringsdeskundigen

‘Stel dat jij de burgemeester van Leeuwarden bent, hoe zou jij dan het armoedebeleid aanpakken; dat was eigenlijk de centrale vraag die we ervaringsdeskundigen meegaven’, aldus De Bruin. ‘We wilden tien maatregelen gepresenteerd krijgen, waarmee we een veel effectievere armoede-aanpak zouden kunnen voeren.’ Vijf mochten er geld kosten en vijf niet.

Kunst van het rondkomen

Een collectief van mensen is onder de noemer ‘de kunst van het rondkomen’ met de opdracht aan de slag gegaan. Dat collectief is op zijn beurt weer met allerlei mensen gaan praten en heeft in kaart gebracht waar de problemen zitten. ‘Daarover hebben we wel meegepraat; het is niet zo dat we elkaar een jaar helemaal uit het zicht hebben verloren’, aldus De Bruin. ‘We zijn veel meer met elkaar in een denkproces gekomen om te achterhalen waar het probleem zit, welk effect we willen bereiken, welke middelen we daarvoor nodig hebben en wie.’

Schuldmaatje

Het collectief heeft op een goed moment zijn bevindingen en aanbevelingen gepresenteerd aan college, gemeenteraad en maatschappelijke partners. ‘Al hun aanbevelingen hebben we overgenomen en zichtbaar terug laten komen in ons nieuwe armoedebeleid’, aldus De Bruin. Een van de aanbevelingen was te voorkomen dat mensen zo diep in de problemen raken omdat ze geen goede financiële administratie kunnen voeren, via de inzet van een schuldmaatje. ‘Inmiddels hebben we een breed netwerk van vrijwilligers die veel eerder met de mensen op een rijtje zetten wat er aan de hand is, welke schulden er zijn en hoe die moeten worden aangepakt.’

Effectief

Het nieuwe beleidsplan is in 2014 vastgesteld en de resultaten van de nieuwe aanpak worden gemonitord. ‘Ik durf nu wel te zeggen dat we er effectief in zijn geweest’, aldus De Bruin. ‘Eens te meer werd in het proces duidelijk dat je het als gemeente niet alleen kunt doen. We denken toch vaak dat wij alles wel kunnen regelen, maar dat kan helemaal niet.’ Dat onderschrijft wethouder Herwil van Gelder (burgerschap, duurzaamheid en gezondheid, PAL/GroenLinks). ‘De tijd is voorbij dat we als gemeente denken dat er pas iets gebeurt als wij als gemeente aan knoppen draaien.’ De dynamiek in de samenleving is volgens hem enorm. 'Ik vind het echt randvoorwaardelijk dat je naar buiten loopt en je ogen open doet. Kijken wat er in de samenleving gebeurt en kijken wat dat betekent voor onze positie als gemeentelijke overheid. En vervolgens moet je kijken hoe je een en ander in je beleid terecht krijgt.’

Lees het hele artikel in Binnenlands Bestuur nr. 17 (inlog)