‘Nieuwe pikorde’ in Friesland

Het advies Meer burger, minder bestuur van de commissie onder leiding van oud-directeur Koopmans van de Rabobank, voorziet in het samenvoegen van de huidige 23 vasteland-gemeenten tot 9 nieuwe. Onder Friese gemeenten zijn de reacties verdeeld. Leeuwarden is tevreden. Het grondgebied van de stad wordt ongeveer verdubbeld. Ook Heerenveen en Smallingerland (met Drachten als grote plaats) zijn in hun sas, want ook zij kunnen een forse uitbreiding tegemoet zien.

 

Daarentegen is burgemeester Francisca Ravestein (D66) van Opsterland ontevreden. De commissie wil haar gemeente opheffen en verdelen over Heerenveen, Smallingerland en Ooststellingwerf. ‘Ik zie de noodzaak niet. Opsterland is een krachtige plattelandsgemeente met 30 duizend inwoners die al meer dan 600 jaar in de huidige vorm bestaat. We behoren tot de P10, de tien grootste plattelandsgemeenten. De commissie gelooft dat schaalvergroting de oplossing is van alle bestuurlijke problemen in Friesland. Maar wat lost men op door Opsterland als een soort van wingewest aan de buren weg te geven? Verwacht men dat Heerenveen met wat extra burgers via de ozb voldoende geld binnenkrijgt om een nieuw Thialf te bouwen? Dat gaat niet lukken.’

 

Volgens Ravestein is door de samenvoeging van vijf gemeenten begin dit jaar tot Súdwest Fryslân, met als belangrijkste kern Sneek, ‘een nieuwe pikorde’ ontstaan in de provincie. ‘Heerenveen en Smallingerland zijn hierdoor gezakt in de rangorde. Het lijkt wel of dit ten koste van alles moet worden rechtgezet.’ Opsterland laat nu een onderzoek uitvoeren naar de eigen bestuurlijke kracht. Ravestein: ‘Als blijkt dat we het als zelfstandige gemeente niet redden, willen we best praten over samenwerking of een fusie. Maar wel op basis van gelijkwaardigheid.’

 

Late reactie

 

Het heeft 10 dagen geduurd voordat het college van GS met een reactie kwam op het advies dat de commissie van Wijzen half maart presenteerde en de reactie bestond er in hoofdzaak uit dat men het aan de opvolgers overlaat om iets met het rapport te doen.

 

Op dit moment praat de PvdA als grootste partij met het CDA, Groen- Links en de Fryske Nasjonale Partij (FNP) over de vorming van een nieuw provinciebestuur. De laatste twee partijen zaten nog niet in GS. De FNP gelooft sterk in de eigenheid van de Friese dorpen. Een ingrijpende verbouwing van de provincie lijkt voor FNP een brug te ver. Gemeentelijke herindelingen liggen gevoelig in Friesland. In het advies bekritiseert de commissie het provinciaal bestuur, dat de zaken te veel op zijn beloop heeft gelaten. De manier waarop de gemeente Súdwest Fryslân tot stand is gekomen, is hiervoor exemplarisch. De commissie roept de provincie op om bij de toekomstige gemeentelijke herindeling nadrukkelijk de verantwoordelijkheid te nemen.

 

Dat herindelingen gevoelig liggen, ondervond ook gedeputeerde Galema. De CDA’er hield zich de afgelopen 4 jaar bezig met de bestuurskwaliteit van de gemeenten. Daags voor de Statenverkiezingen sprak hij zich op een verkiezingsbijeenkomst uit over de vermeende expansiedrift van Heerenveen. Hierop legde de commissie van Wijzen het werk abrupt neer. Pas na een indringend gesprek met GS en nadat Galema de verantwoordelijkheid voor de gemeenten aan een andere gedeputeerde had overgedragen, wilden de commissieleden het werk hervatten.

 

---

 

De commissie

De Commissie van Wijzen stond onder leiding van Lense Koopmans, oudcommissaris van de Rabobank. Van het driemanschap maakten verder oud-burgemeester Marijnen van Roosendaal (CDA) en oud-Kamerlid Dick de Cloe (PvdA) deel uit. Aanleiding tot het instellen van de commissie was de motie-Heijnen die de Tweede Kamer vorig jaar mei aannam, tijdens het debat over de samenvoeging van vijf gemeenten tot Súdwest Fryslân. Deze fusie kwam tot stand op initiatief van de gemeenten zelf. Alhoewel de Tweede Kamer deze ontwikkeling van ‘onderop’ toejuichte, miste men een visie van het provinciebestuur. In december installeerde GS van Friesland de commissie met de opdracht de bestuurlijke toekomst van de provincie te onderzoeken.

 

Het voorstel

Het aantal gemeenten op het vasteland van Friesland moet terug van 23 naar negen, staat in het advies Meer burger, minder bestuur. Dit voorstel betekent een geweldige ‘knip- en plakoperatie’. Zo moet Leeuwarden fors groter worden, niet alleen door annexatie van de noorderbuur, maar ook door delen van westelijke buurgemeenten toe te voegen. De commissie kiest voor uitbreiding van de ‘economische motoren’ Leeuwarden, Drachten en Heerenveen. De vierde grote plaats, Sneek, heeft binnen Súdwest Fryslân inmiddels voldoende ruimte. Ook moeten gemeenten met nu al nauwe banden in het noordwesten, het noordoosten, het zuiden en het zuidoosten worden samengevoegd.  

 

---

 

1. Súdwest Fryslân  (reeds bestaande gemeente)
2. Noordwest Friesland (rond Harlingen)

3. Noordoost Friesland (rond Dokkum)

4. Leeuwarden

5. Tytsjerksteradiel - Achtkarpselen

6. Smallingerland (rond Drachten)

7. Heerenveen
8. Friese Meren (rond Joure - al gepland)
9. Weststellingwerf - Ooststellingwerf