Niet delen maar kiezen

‘Waar roken de schoorstenen nog in 2025? Die vraag moet de overheid stellen bij het verdelen van middelen,’ zegt voorzitter Peter Swinkels van de Brabants Zeeuwse Werkgeversvereniging (BZW). Geen kwakkelende bedrijvigheid of versnipperde initiatieven ondersteunen, maar geld steken in regio’s die potentie hebben en waar volume kan ontstaan. Swinkels ziet veel heil in de stimulering van ‘Silicon Valleys’, waar bedrijven uit gespecialiseerde groeisectoren en instellingen als universiteiten en hogescholen zich in elkaars nabijheid vestigen. ‘Dat is kennis omzetten in kunde, en kunde in kassa,’ zegt hij. Brainport, de technologieregio rondom Eindhoven, is zo’n Hollandse ‘Silicon Valley’. In deze regio zijn 55.000 nieuwe banen gecreëerd, vooral in de hightech industrie, van chipmakers tot automotive en medische apparatuur. De erkenning die Brainport kreeg van de internationale denktank Intelligent Community Forum - zevende op de ranglijst van ’s werelds slimste regio’s - ervaart Swinkels dan ook als ‘een 10 met een zoen van de juf’.

Terugkijkend is de werkgeversvoorman goed te spreken over de provincie die vanaf 2008 de schade van de crisis beperkte door ruim 300 miljoen euro in de Brabantse economie te pompen. Maar over de komende jaren maakt Swinkels zich zorgen. Het Rijk mag de regionaal-economische taken hebben doorgeschoven naar de provincies, het besef van de ‘vliegwielfunctie’ van economisch krachtige regio’s zit Den Haag onvoldoende tussen de oren, denkt hij. En in harde euro’s komt de nieuwe rolverdeling vooralsnog weinig uit de verf: ‘Van al het geld dat in Nederland naar onderzoek en ontwikkeling gaat, wordt 45 procent in Brabant uitgegeven. Priváát geld. Daar staat tegenover dat slechts een fractie van de publieke uitgaven op het gebied van research & development er terecht komen. Wat provincies nu vooral niet moeten doen is zeggen: jullie investeren al zoveel, wij kunnen beknibbelen. Ze moeten geld steken in infrastructuur en bevorderen dat onderwijs meer wordt afgestemd op de vraagkant. En geld pompen in de professionalisering van regionale ontwikkelingmaat- schappijen. Die steken durfkapitaal in kleine bedrijven en bevorderen zo dat er nieuwe Tomtommetjes en Philipsjes worden geboren.’

Aquacultuur

In het Zeeuwse Goes legt burgemeester René Verhulst het accent op de eigenheid van Zeeland, met z’n ingewikkelde eilandenstructuur en waterhuishouding. Dat is volgens hem de kip met de gouden eieren.

‘Men komt uit New Orleans onze waterwerken bekijken en wij doen alsof dat de gewoonste zaak van de wereld is. Onze sterke punten mogen we wel meer uitdragen. Daar zie ik voor de provincie een mooie taak: be good and tell them. Dat wij een kei zijn in baggeren, het bouwen van tunnels, of waterwerken met schuiven die open en dicht kunnen.’

Verhulst ziet vooral ontwikkelingskansen in zaken als Blue Energy, het opwekken van energie door gebruik te maken van de verschillen tussen zout- en zoetwater. En de bouw van een getijdencentrale in de Brouwersdam of de Stormvloedkering. In het bevorderen van aquacultuur ziet Verhulst ook toekomst. ‘Daarbij denk ik niet alleen aan mossel- en oestercultuur, maar ook aan het kweken van lamsoor, zeekraal en larven in samenwerking met de Hogeschool Zeeland.’

Een goed middenbestuur is volgens de Goese burgemeester onontbeerlijk om andere partijen warm te krijgen en ze te faciliteren. ‘Als gemeenten heb je daarvoor niet de expertise. In Utrecht, waar ik vijf jaar wethouder was, kon je nog wel eens denken: daar hebben wij de provincie niet voor nodig. Maar op de schaal van de Zeeuwse gemeenten gaat dat niet op, richting Den Haag, Brussel of de rest van de wereld. Gelukkig vinden wij in Karla Peijs een commissaris die, als het nodig is, de gemeenten er aan de haren bijsleept.’

Organon

Herman Klitsie, burgemeester van Oss, is even wat minder te spreken over de provincie dan ambtsgenoot Verhulst. Aan inspanningen om de farmaceut MSD of in ieder geval de werkgelegenheid en de vakkrachten van het voormalige Organon te behouden heeft het volgens Klitsie (PvdA) niet ontbroken. Ook wordt er volgens hem voldoende gebundelde energie gestoken in plannen voor een (gedeeltelijke) doorstart op een life science park in Oss. ‘Van één ding zijn overheden en bedrijfsleven doordrongen: dat voor zo’n park een marktpartij nodig is, een bedrijf van voldoende omvang. Tegelijk ziet iedereen de noodzaak van de transitie van één grote werkgever naar meer kleinere werkgevers, voor meer verscheidenheid en minder kwetsbaarheid. Ik ga er gewoon vanuit dat Rijk, provincie en gemeente daar mee doorgaan, afhankelijk van de ontwikkelingen die zich aandienen.’

Het Osse gemeentebestuur voelt zich om andere redenen in de kou gezet. Brabant trok toezeggingen om mee te betalen aan twee projecten in de industriestad in. Klitsie: ‘Ik hoop niet dat dit de trend is voor de toekomst.’ Oss wil de stationsomgeving opknappen met een mix van kantoren, woningen en andere voorzieningen. ‘Een gouden plek’ volgens Klitsie, ook al omdat aan de overzijde een zorgboulevard in aanbouw is, ‘we gaan echt niet voor de leegstand bouwen’.

FC Oss

Een ander plan dat averij oploopt zonder provinciaal geld is de Talentencampus, waar onderwijs, sport en bedrijfsleven bij elkaar moeten kruipen, met als middelpunt het stadion van FC Oss. ‘Onderwijs en bedrijfsleven kunnen daar een mooie leeromgeving bieden, waar vmbo- en mbojongeren leren hun centen te verdienen. Op de campus kunnen bedrijven gerund worden door en met leerlingen in dienstverlening, horeca en techniek. In de businessclub van het stadion kunnen ondernemers netwerken.’ Bijna 5 miljoen euro zou de provincie aan de Talentencampus bijdragen, op een totale investering van 130 miljoen. ‘Het meeste geld halen we uit de markt,’ aldus Klitsie. ‘Zonder provinciegeld wordt het moeilijk. Ik zeg: provincie, houd je aan je woord en doe er een schepje bovenop. Bijvoorbeeld, door de middelen uit de verkoop van de Essent-aandelen aan te spreken.’

Het Brabantse tapijt van innoverende bedrijven en de daarmee opbloeiende economie kan worden uitgerold naar Limburg, vindt directeur Jeróme Verhagen van LIOF, de Limburgse ontwikkelingsmaatschappij. Met het oorspronkelijk Brabantse Brainport zijn er hechte contacten, onder de vlag Brainport Zuid Oost Nederland. ‘Nu het nationale programma Pieken in de Delta is afgelopen, moeten Brabant en Limburg zelf de handen ineen slaan en grensoverschrijdend samenwerken. Niet alleen binnen Nederland, maar ook in Vlaanderen en Noordrijn-Westfalen.’ Limburg stopt een half miljard in de ontwikkeling van de Chemelot Campus, het chemie- en industriecomplex bij Sittard-Geleen rondom DSM, en in de Health Campus bij Maastricht Randwyck. Een Limburgse delegatie onder leiding van gouverneur Frissen bood onlangs in Den Haag de plannen aan en vroeg minister Verhagen van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie om een bijdrage.

Net als in Brabant betreft het publiekprivate samenwerking, door provincie, DSM, Universiteit Maastricht en Maastricht Universitair Medisch Centrum. Beide projecten moeten de komende tien jaar gezamenlijk 2100 nieuwe banen voor kenniswerkers opleveren en duizenden extra arbeidsplaatsen door indirecte werkgelegenheid. Jeróme Verhagen: ‘Nu Den Haag zich terugtrekt en decentraliseert moet het nieuwe college van Gedeputeerde Staten z’n rol van aanjager van de regionale economie nog serieuzer oppakken, door in de investeringsagenda innovatie als leidraad te nemen. Daarbij mag het industriële midden- en kleinbedrijf niet uit het oog verloren worden. Dit cluster van maakindustrie is in Limburg een van de economische pijlers.

Investeringen kunnen gematcht worden met nog aan te trekken gelden uit het Europese Fonds voor Regionale Ontwikkeling, ook echt een taak voor de provincie.’ De LIOF-directeur ziet het middenbestuur niet als suikeroompje: ‘Ik denk niet slechts in subsidies, maar ook in leningen, revolving funds. Zodra er geld wordt verdiend, mag dat deels terugvloeien naar de overheid.’

Verdelende rechtvaardigheid

De Essent-gelden flonkeren ook voor Sjraar Cox, burgemeester van Sittard- Geleen Maar dan wel op de juiste plek ingezet, benadrukt hij. Daarbij denkt de PvdA-er, oud-burgemeester van het in het hart van Brainport gelegen Veldhoven, aan locaties waar net zoals in zijn oude gemeente, al groeisectoren aanwezig zijn. Clustering dus. Zoals Chemelot, in zijn huidige gemeente, dat ‘nu al tot de wereldtop behoort’.

‘Om Nederland vooruit te krijgen moeten we ruimte geven aan ondernemers en onderzoeksinstellingen. Wat we niet moeten doen is die ruimte zelf vullen. Ik zie voorts dat provincies vaak last hebben van gevoelens van verdelende rechtvaardigheid. Dat principe moeten zij vasthouden voor burgers, maar niet voor de economie. Niet het geld uitstrijken over de hele provincie, maar focussen. Prioriteiten stellen, niet elke gemeente hetzelfde tientje willen geven.’   

Economische ‘dalen’

In het Regeerakkoord zijn economische clusters aangewezen die maximaal gefaciliteerd moeten worden. De provincies moeten daarbij de spin in het web zijn. Het gaat om de aan land- en tuinbouw verbonden ‘Greenports’ rond Venlo, Westland en de Bollenstreek; Brainport Zuid-Oost Nederland (hightech en medische apparatuur); Food Valley in Wageningen (voedings- en levensmiddelentechnologie); Maintenance Valley in Midden- en West Brabant (onderhoud vliegtuigindustrie); Energy Valley in Groningen; nanotechnologie in Twente en Delft; de Zuidas in Amsterdam (de ‘Financial Mile’); Schiphol en de haven van Rotterdam (logistiek).  

Opvallende punten uit de economische paragrafen van enkele partijen in de drie zuidelijke provincies.
BRABANT
SP
* Op de omgeving gerichte economie versterken.
* Meer stageplaatsen voor kansarme leerlingen.
* Goedkope of gratis busjaarkaart voor mbo-scholieren.
* Eindhoven Airport mag geen groeilocatie worden voor Schiphol
* Geen 25 duizend extra ‘vliegbewegingen’.
CDA
* Investeren in innovatie en krachtig regionaal economisch beleid.
* Samenwerking onderwijsinstituten, instellingen en bedrijfsleven. Meer kenniseconomie gekoppeld aan slimme productindustrie.
* Geen nieuwe of grotere megastallen.
* ‘Ruit’ om Eindhoven en de N69 zo snel mogelijk aanleggen.
* Meer rijksgeld voor snelwegknelpunten en nieuw asfalt.
D66
* Eindhoven Airport krijgt, onder voorwaarden, ruimte voor (niet-militaire) groei.
* Bevorderen nieuwe industriesectoren in duurzame energie, high tech en ambachtelijke maakindustrie.
* Geld voor economische 'Parels van Brabant’ als Brainport, Dinalog (topinstituut voor logistiek), World Class Maintenance en Automotive Campus.

LIMBURG
PVV
* De PVV heeft (nog) geen verkiezingsprogramma in het ‘hartland’ van de partij. Wel heeft lijsttrekster Laurence Stassen, tevens lid van het Europarlement, zich uitgesproken tegen standaardisering van de elektrische auto.
CDA
* Aanbestedingen onder voorwaarden van leer/werkplekken.
* Overheid en ondernemers stellen ‘strategische agenda’s’ op ter versterking van de regionale economie.
* ‘Startersvouchers’ voor begeleiding van starters door ervaren ondernemers.
* Als de productie van Mitsubishi wordt gestaakt, moet Nedcar zich met steun van provincie en Rijk kunnen richten op assemblage-activiteiten of de ontwikkeling van elektrische auto’s.
PvdA
* Ondersteuning clusters Life Science, Chemie en de Health Campus in Zuid-Limburg. Behouden van kenniswerkers
* Werkgelegenheid voor laagopgeleiden creëren, onder andere in natuurontwikkeling, afvalscheiding en recycling.
* Voorrang voor verbreding van de A2 op knelpunten.
* Beperking woon- werkverkeer door meer thuiswerken, met OV bereikbare bedrijventerreinen en fietssnelwegen.

ZEELAND
CDA
* Bevordering van kleinschalige en innovatieve bedrijvigheid.
* Verbetering van het Zeeuws Participatiefonds, de regionale ontwikkelingsmaatschappij.
* Een goed vestigingsklimaat, betere bereikbaarheid, beschikbaarheid van goed opgeleid personeel en onderwijs.
VVD
* Geen nieuwe natuur, geen ontpoldering.
* Wel snel een containerterminal, een nieuwe zeesluis, een tweede kerncentrale bij Borsele en een onderzoekscentrum voor  kernenergie.
* Zeeland Seaports verzelfstandigen en laten groeien.
* Gemeenten mogen nieuwe vestigingslocaties ontwikkelen.
GroenLinks
* Duurzame havens tussen Antwerpen en Rotterdam.
* Stimuleren van zorgeconomie.
* Het opknappen van bedrijventerreinen gaat vóór nieuwe aanleg.
* Kennis opdoen en exporteren over zoutwatercultuur.

Dit is de eerste aflevering van een serie van vier over het functioneren van de provincies, in de aanloop naar de verkiezingen van de Provinciale Staten op 2 maart aanstaande.