Veiligheid moet terug naar BZK

Het Tweede Kamerlid Magda Berndsen (D66) bepleit in een opiniestuk in de NRC van 20 juli de terugkeer van Veiligheid naar BZK. Het departement van Justitie en Veiligheid zou een waterhoofd zijn geworden. 

‘Dat dit ministerie inmiddels als een uit de krachten gegroeid hert in de koplampen kijkt, is het resultaat van politieke overmoed en misplaatste stoerheid van de kabinetten Rutte I en II. De politieke keuze om het departement buiten proportie te organiseren, ondermijnt de bestuurlijke aansturing, de justitiële slagkracht en het functioneren van de rechtsstaat’, aldus Berndsen.

Zowel de analyse als de oplossing van Berndsen spreken aan. Het eens zo krachtige en effectieve departement van Justitie lijkt het slachtoffer te zijn geworden van het ‘Peter Principle’. Dat principe houdt in dat organisaties of personen bij groei of bevordering een stap te ver kunnen doen en daardoor juist in een niet-functionerende en neerwaartse spiraal kunnen raken. Als een Rupsje Nooitgenoeg heeft het departement van Justitie in het afgelopen decennium alles wat maar enigszins in verband staat met de veiligheids- en justitieketen naar zich toe getrokken. Het departement wordt daar nu zelf het slachtoffer van. Er zijn grote problemen bij de nationale politie.

De beoogde lokale inbedding van het politiewerk is een wassen neus gebleken. De noodzakelijke zeggenschap van de lokale politiek over veiligheidsvraagstukken is veel complexer geworden nu het beheer over de politie buiten het zicht van het binnenlands bestuur is geraakt. Het terrein van veiligheid en openbare orde heeft zich enerzijds ontwikkeld tot een van de belangrijkste lokale beleidsterreinen, terwijl anderzijds de bestuurlijke aansturing daarvan is verzwakt. De minister van BZK is op het brede terrein van veiligheid en openbare orde een lame duck geworden, want niet bevoegd en in staat om hier potten te breken.

In vroeger tijden was op dit punt de concurrentie tussen BZK en Justitie soms moordend en daardoor destructief. Nu er grote veranderingen zijn aangebracht in de organisatie van politie en justitie kan die oude concurrentie niet meer terugkeren en is er alle aanleiding om ten aanzien van de bestuurlijke en justitiële aspecten van veiligheid en openbare orde de noodzakelijke checks and balances te herstellen. Dat is ook het sterkste deel in het betoog van Magda Berndsen. Letterlijk: ‘Checks and balances zijn onmisbaar in een democratische rechtsstaat. Het getuigt van onzorgvuldig democratisch denken en gemakzucht wanneer een kabinet zich de vrijheid permitteert om dat fundamentele uitgangs punt terzijde te schuiven.’

Berndsen bepleit om bij de komende kabinetsformatie het departement van Justitie en Veiligheid te ontvlechten en BZK weer in positie te brengen. Dat is een voorstel dat breed zou moeten worden ondersteund. Het sleuteltje op dit punt ligt vooral bij het CDA. Indien wordt aangenomen dat een nieuw kabinet hoogstwaarschijnlijk zal bestaan uit VVD, CDA, D66 en nog een vierde partner, dan zal het D66 niet op eigen kracht lukken om het paradepaard van de VVD – een almachtig departement van Justitie – uit de wedstrijd te halen. Daarvoor is de steun nodig van een tweede grote coalitiepartner. Binnen het CDA heeft de bestuurlijke aansturing van veiligheid en politie altijd prioriteit gehad.

En in christendemocratische kring wordt met lede ogen aangezien dat vooral in de kleinere gemeenten dit dossier volkomen is genationaliseerd. Nu is er een mooie kans – bijna voor open doel – om verloren gegane evenwichten te herstellen. Grijp die kans.