Minder stadsdelen voor meer daadkracht

Stadsdeelvoorzitter Duco Adema (PvdA) van het Amsterdamse stadsdeel Zuideramstel, gaat binnenkort met zijn collega's om de tafel om te zien hoe de stadsdeelbesturen effectiever kunnen werken. Het is de bedoeling dat in het najaar een concreet voorstel wordt gedaan. In het model dat nu circuleert, wordt het totaal van vijftien stadsdelen teruggebracht naar tien.

'Dat kan Amsterdam als stad zelf bepalen', zegt woordvoerder Vincent van Steen van minister Ter Horst (Binnenlandse Zaken, PvdA). 'De rijksoverheid bepaalt dat niet, de gemeente regelt zoiets per verordening.' Bij haar aantreden liet de minister weten het opheffen van stadsdelen niet te stimuleren. Discussies over het bestuurlijk stelsel en stadsdelen vindt ze een 'heilloze weg'.

Ambtenaren

Het bestuursmodel van stadsdeelraden of deelgemeenten naast een centrale gemeenteraad en college van B en W, staat al een paar jaar onder druk. Vooral in Amsterdam, waar een deelraad meer in de melk te brokkelen heeft dan in Rotterdam. In Rotterdam staan de deelgemeenten ook ter discussie, maar dan omdat ze te weinig bevoegdheden zouden hebben. Den Haag heeft een heel ander model: wethouders in het Haagse college nemen daar wijken onder hun hoede. De voorganger van Ter Horst, de VVD'er Johan Remkes, meende dat het Haagse model een stuk beter functioneerde dan het Amsterdamse of Rotterdamse.

Remkes had de indruk dat Amsterdam door de versnippering van bestuur veel meer ambtenaren en bestuurders moet onderhouden. Uit onderzoek, gepubliceerd in het vorige nummer van Binnenlands Bestuur blijkt dat Amsterdam de meeste ambtenaren telt per inwoner. Verhoudingsgewijs drie keer zoveel als Amersfoort of Zeist. Per duizend inwoners heeft Amsterdam bijna twintig ambtenaren in dienst. Voor Den Haag en Utrecht zijn dat er vijftien, Rotterdam heeft geen gegevens geleverd.

De Commissie bestuurlijke coördinatie onder leiding van de VVD-coryfee en oud-wethouder van Amsterdam Frank de Grave stelde drie jaar geleden in het rapport Je gaat er over of niet al vast dat al die bestuurders zich veelal met dezelfde vraagstukken bezighouden. Amsterdam telt in totaal 417 bestuurders, meer dan het negenvoudige van het aantal van voor de invoering van de stadsdelen, bijna twintig jaar geleden. Dat moet met minder kunnen, vond De Grave, gesteund door de bevindingen van Pricewaterhouse-Coopers (PwC).

Dit adviesbureau constateerde dat de Amsterdamse stadsdelen functioneren als een eilandenrijk dat vooral met zichzelf bezig is en met het behoud van autonomie. Het adviesbureau Hiemstra & De Vries (H&DV) deed daarna nog een duit in het zakje. In een rapport over de Amsterdamse deelraden merkt H&DV op: 'Zowel op ambtelijk, als bestuurlijk niveau heerst het beeld dat daadkracht ontbreekt.'

Balkanisering

André Krouwel, hoogleraar politicologie aan de Vrije Universiteit was de afgelopen jaren betrokken bij evaluaties van het functioneren van diverse Amsterdamse stadsdelen. Hij weet waarover hij praat. Krouwel was tot 1999 PvdA-deelraadslid in Oud-Zuid. Hij pleit voor het terugbrengen van het aantal stadsdelen naar maximaal zeven. Het gemak waarmee partijgenote minster Ter Horst alle onderzoeksrapporten en signalen uit de praktijk terzijde heeft geschoven noemt hij 'teleurstellend'. Krouwel vindt het onbegrijpelijk dat zij goed gefundeerde kritiek op het functioneren van de stadsdelen negeert. Volgens hem kan worden vastgesteld dat er stadsdelen zijn die niet functioneren. Dat geldt ook voor Rotterdam waar volgens hem ook sprake is van een 'enorme balkanisering van het bestuur'.

De Amsterdamse wethouder Maarten van Poelgeest (Groen-Links) nam vorige week het voortouw om het hele bestuurlijke stelsel in en rond hoofdstad ter discussie te stellen. In een open brief stelt hij dat de stadsdelen van alles wat fout gaat, de schuld krijgen. Dat is onterecht, vindt hij, want de deelraden hebben veel onderwerpen 'van dichtbij huis' goed aangepakt. Dat betekent volgens hem niet dat de ideale vorm van bestuur is bereikt. Voor de regio Amsterdam (met randgemeenten) moet een nieuw stelsel worden opgetuigd.

'Een eigen bestuur voor de Metropoolregio Amsterdam met een rechtstreeks gekozen parlement is onvermijdelijk', denkt Van Poelgeest, 'met decentraal krachtige deelgemeenten'. Dat betekent stadsdelen samenvoegen tot stevige besturen die ook meer bevoegdheden hebben dan nu. Van Poelgeest noemt dat een 'dubbele schaalsprong'. Dit lijkt echter op het plan dat in 1995 in een referendum werd weggestemd door de Amsterdamse bevolking.

Voor Manon van der Garde, PvdA-fractievoorzitter in de Amsterdamse gemeenteraad, gaat de toekomstvisie van Van Poelgeest te ver. 'Eerst maar eens kijken waarmee de voorzitters van de stadsdeelraadbesturen komen', is haar devies. 'Misschien kunnen kleinere samengevoegd worden tot een sterker geheel, maar stadsdeel Zuidoost met honderdduizend inwoners is toch een behoorlijke bestuurlijke eenheid.'