‘Mega-gemeenten recept voor onrust’

De Sittardse burgemeester Sjraar Cox (PvdA) heeft geen behoefte aan een supergemeente in Zuid-Limburg. ‘Discussies over de grootte van gemeenten, het al of niet samenvoegen tot zelfs één supergemeente, kosten juist energie en zijn wat mij betreft voor Sittard-Geleen niet aan de orde. Wij kiezen voor niet-vrijblijvende samenwerking wetende dat zelfs voor de tweede gemeente in Zuid-Limburg veel strategische kwesties pas opgelost kunnen worden als we over grenzen heenkijken. Dat verlangen onze burgers ook van ons.’

Cox wijst daarmee - met vele collega’s in en buiten Limburg - het voorstel van de Maastrichtse burgemeester Gerd Leers (CDA) af om de negentien gemeenten in Zuid-Limburg samen te voegen tot één supergemeente. Zoals vele andere burgemeesters pleitte Cox wel voor meer samenwerking. Want, en dat blijkt een argument voor alle burgemeesters die in hun nieuwjaarsrede over herindeling en samenwerking spraken, dat is nodig om de burger beter te bedienen.

Landjepik

Herindeling heeft daarbij zelden de voorkeur. Burgemeester Marian Haveman (D66) van Franekeradeel kwalificeert het herindelingsproces in Friesland als een zootje en verwijt gemeenten bezig te zijn met landjepik. In Friesland wordt in de zuidwesthoek rondom Sneek gewerkt aan de vorming van de grootste plattelandsgemeente van Nederland. Die bedreigt Leeuwarden in grootte. De Leeuwarder burgemeester Ferd Crone (PvdA) vergat daarom niet het belang te onderstrepen dat Leeuwarden groot moet blijven en hoe belangrijk het is dat de Friese hoofdstad meer dan honderdduizend inwoners telt. Het betekent ‘meer geld uit Den Haag’ en dat is voordelig voor de burgers. Crone benadrukte dat Leeuwarden klaar is voor intensievere samenwerking maar dat hij wel graag samen met de andere gemeenten wil beslissen over de beste vorm.

Groot-Maastricht

De Nijmeegse burgemeester Thom de Graaf (D66) bepleit samenwerking van de buursteden Nijmegen en Arnhem. Dat is geen alibi voor de vorming van megagemeenten à la ‘Groot-Maastricht’, zoals Leers dat wenst. ‘Dat is een recept om iedereen op de kast te krijgen.’ Volgens De Graaf moeten Arnhem en Nijmegen als buursteden vaker met elkaar samenwerken en projecten met elkaar afstemmen. Dat is volgens De Graaf beter voor de economische, culturele en sociale toekomst van beide steden. De Graaf kondigde een onderzoek aan voor een gezamenlijke kandidatuur als Culturele Hoofdstad in 2018.

In de schaduw van Arnhem en Nijmegen greep burgemeester Klaas Tammes (D66) van Buren in het Gelderse rivierenland zijn nieuwjaarstoespraak aan voor een bespiegeling hoe zijn burgers het beste bediend kunnen worden. De stroom aan taken die gemeenten krijgen van Den Haag kunnen niet langer zelfstandig gedaan worden. Daarvoor is de gemeente te klein. ‘Als je dus een herindeling wilt voorkomen, zul je werk moeten maken van samenwerking’, aldus Tammes. Meer en uitgebreide samenwerkingsvormen hebben een groot voordeel volgens Tammes. ‘De afstand tot de burger wordt niet vergroot, zoals bij een herindeling wel het geval is.’

In de omgeving van Eindhoven is er nog altijd angst opgeslokt te worden door de grote stad. Randgemeente Nuenen is ook te klein om alle taken zelfstandig te doen, samenwerking met anderen is geboden. ‘Er ontwikkelt zich een toekomst waarbij ambtelijke organisatie-eenheden voor meerdere gemeenten werken met een grotere bedrijfszekerheid en een bij de eisen van deze tijd behorende dienstverlening aan burgers’, stelt de Nuenense burgemeester Willem Ligtvoet (PvdA). Als waarschuwing aan Eindhoven roemt hij de samenwerking met buurgemeente Son en Breugel. ‘Met de gemeente Son en Breugel klikt het goed en dat is een basisvoorwaarde om enkele dienstverlenende afdelingen te laten samenwerken.’

Dwars

Dat regionale en intergemeentelijke samenwerking voor de burgers niet alle heil oplevert, heeft enkele kilometers verderop burgemeester Jos Heijmans (D66) van Bernheze vlak voor nieuwjaar duidelijk gemaakt. Heijmans vindt dat de gemeenten in de regio Noordoost- Brabant slecht samenwerken en kansen laten liggen. Hij wil daarom juist een stap verder: herindeling van de drie jonge fusiegemeenten Bernheze, Landerd en Maasdonk.

In Zeeuws-Vlaanderen gebruikt burgemeester Jan Lonink (PvdA) van Terneuzen zijn nieuwjaarstoespraak ook voor een oproep tot betere regionale samenwerking. Sinds de fusie in Zeeuws- Vlaanderen in 2003 is er van intergemeentelijke samenwerking weinig terechtgekomen. De gemeente Hulst is de grote dwarsligger. Deze gemeente weigert ambtenaren en geld beschikbaar te stellen voor gemeentelijke samenwerking. ‘Sluis staat daarin een stuk positiever’, prijst Lonink zijn westelijke buurman. Samenwerking is nodig volgens Lonink vanwege de ontvolking in Zeeuws-Vlaanderen.

De leegloop in Noordoost-Groningen dwingt ook Delfzijl tot meer ambtelijke en bestuurlijke samenwerking met de buurgemeenten. ‘Wat mij betreft wordt doorgewerkt met de uitvoering van het bestuursakkoord tot 2014, met een intensivering van de samenwerking. Een herindeling maakt daar geen onderdeel van uit’, aldus markeert burgemeester Emme Groot (CDA) de bestuurlijke toekomst van Delfzijl en zijn buren. Een toekomst die voorziet in een daling van de bevolking van de huidige circa 68 duizend naar ruim 50 duizend inwoners in 2030.