Meervoudig stemmen

We kiezen slechts onze volksvertegenwoordigers  en een enkele bestuurder: die van het waterschap.  Met kiesrecht zijn Nederlandse burgers maar mondjesmaat  bedeeld. We zijn nog altijd een republiek van regenten  met een gekroond staatshoofd. Door de tijden heen is  de burger, net als overigens het staatshoofd, door de elite  gewantrouwd. Vorst en volk waren elkaar goed gezind. Op  dit broze evenwicht berustte de stabiliteit van de staat.  Niet voor niets komt in onze Grondwet het woord burger  niet voor, terwijl aan de koning en zijn ministers zesentwintig  artikelen zijn gewijd. Het begrip democratie valt in  het belangrijkste document van onze constitutionele  orde evenmin aan te treffen. 

Wie herinnert zich niet dat hoogtepunt in de democratische  relatie tussen machthebbers en burgers: het referendum  over de Europese Grondwet? De politieke klasse  riep toen potentiële tegenstemmers zelfs op om thuis te  blijven. Alleen het ja van de regering en een groot deel  van de oppositie was kennelijk legitiem. Terwijl de diepere  betekenis van een referendum nu juist is dat de machthebbers  de keuze aan het volk laten. Alleen al daarom  heb ik tegen gestemd. 

Iets van de huiver voor democratie bij onze machthebbers  kwam ook de laatste weken weer aan de oppervlakte bij  de opstanden tegen de Arabische dictators. Natuurlijk, ik  snap reaalpolitieke afwegingen. Sterker nog: in de buitenlandse  politiek zijn die verstandiger dan al te moralistische  keuzes. Daarom ook krijgen genoemde dictators al  decennia meer of minder openlijk westerse steun. Als het  volk dan luidkeels te kennen geeft ook wel eens van  democratie te willen genieten, komen onze machthebbers  zorgelijk verklaren dat de stabiliteit in het geding is.

Stel  dat het volk op fundamentalisten stemt. Ik weet ook wel  dat buitenlandse politiek niet anders dan hypocriet kan  zijn, maar zwijg dan in plaats van zo onverhuld de dubbele  moraal te tonen. Dat het in Wilders’ wereldbeeld samengaan  van islam en democratiewens niet past, valt nog te  begrijpen. Maar leg maar eens uit wat wij in Afghanistan  te zoeken hebben, als op andere plekken stevig martelende  regimes onze beste bondgenoten zijn.

Democratie is  kennelijk goed voor ons, maar slecht voor de wereld.  Als ik mag stemmen, grijp ik die kans dan ook enthousiast  aan. Nu mag ik mijn provinciale vertegenwoordiger  kiezen en indirect onze senatoren. Mijn stem is dus een  meervoudige stem. Ik moet proberen mijn ideeën over de  rol van de provincie, de betekenis van de Eerste Kamer en  een oordeel over de zittende regering in één stem tot uitdrukking  te brengen. Dat valt nog niet mee.

Ik ben voor  een zeer bescheiden rol van de provincie, terwijl veel  provinciebestuurders de verzorgingsstaat willen heruitvinden.  Ik ben voor een Eerste Kamer die met wijsheid en  kracht Chambre de réflexion wil zijn, terwijl veel senatoren  graag meeregeren. Ik waardeer de grote lijnen van het  regeerakkoord, maar verafschuw de populistische symboliek  die met het gedoogakkoord een grote plek in de  politieke orde verwerft. Dat deel ik dan weer met de  Majesteit. 

Een eenduidige stemkeuze valt nauwelijks te bepalen.  In andere landen kennen ze de subtiliteit van het meervoudig  stemmen veel minder. Daar kan de burger met  hetzelfde gemak twee stemmen uitbrengen. En om het  feest van de democratie helemaal compleet te maken,  doen ze er dan ook nog soms een paar referenda, en de  keuze voor rechters, politiebazen en andere functionarissen  bij. Dat vindt men hier ondenkbaar. Democratie is  mooi, maar de burger moet toch vooral onderdaan blijven.  Bestuurders kunnen maar beter worden benoemd of  indirect gekozen. De burger is een risicofactor voor stabiel  bestuur. Als men al voor een gekozen burgemeester is, dan toch om het eigen programma te kunnen uitvoeren,  niet om de burger meer macht te geven. 

Misschien is de beste meervoudige stem wel een blanco  stem. Maar die telt alleen mee om de opkomst te bepalen,  dat klopt dan weer helemaal.