Meer democratie

Tegelijkertijd krijgen gemeenten er van vrijwel alle partijen meer taken bij, zoals de uitvoering van de AWBZ, de sociale zekerheid, de jeugdzorg, de sociale woningbouw en cultuur om er maar een paar te noemen. Wordt vervolgd na de verkiezingen.

Wat opvalt is dat alle partijen minder volksvertegenwoordigers, minder bestuurders, minder ambtenaren en minder overheid willen. Het recept: meer met minder doen - en zo dus bezuinigen. De Vereniging van Nederlandse Gemeenten wil van 430 gemeenten nu naar dertig supergemeenten straks. De provincies kunnen wel weg of moeten fuseren tot een paar landsdelen. De waterschappen worden elders ondergebracht. Het Rijk kan met minder ministeries af.

Telkens weer leiden bezuinigingsoperaties niet tot minder ambtenaren. Het kabinet Balkenende IV formuleerde als doelstelling 15.000 rijksambtenaren minder. Natuurlijk zijn er banen verdwenen, maar tegelijkertijd groeit de overheid doordat er steeds nieuwe taken bijkomen.

Zo is het ook met de fusies van gemeenten. Maarten Allers, directeur van het Centrum voor Onderzoek van de Economie van de Lagere Overheden (COELO), vergeleek 24 herindelingsgemeenten voor en na fusie (zie Binnenlands Bestuur 21). Zijn conclusie: ‘Van efficiencywinst door schaalvergroting is in de eerste 7 jaar geen sprake.’ Dat belooft wat als we van 430 naar 125 of zelfs dertig gemeenten gaan.

Doel en middelen lijken niet met elkaar in evenwicht. Meer efficiency betekent keuzes maken. Keuzes! Wat doet de overheid nog wel in de uitvoering? Wat laat de overheid (onder toezicht) aan marktpartijen en het maatschappelijk middenveld over? En wat doet de overheid niet meer?

Het gaat niet om minder ambtenaren en minder bestuurders, maar om minder taken, minder regels, minder uitvoering. Als echte keuzes zijn gemaakt, zijn daarna waarschijnlijk al veel minder ambtenaren nodig.

Zorgelijk is ook de roep om minder volksvertegenwoordigers in Eerste en Tweede Kamer en om minder gemeenteraadsleden. Het is een aantasting van de democratie. De afstand tussen politicus en burger wordt nog groter.

Nu al zijn er legio bestuurslagen met democratische controlemechanismen op zéér zéér grote afstand. Denk aan de veiligheids- en politieregio’s, de regionale samenwerkingsverbanden zoals de WGR en de WGR+, het Europese Comité van de Regio’s, de president van de Europese Unie, de Europese Commissie, te veel om op te noemen. Dus: minder taken, minder bestuurslagen ja! Minder directe democratie nee!