RvS: Rechtsvorming verandert door decentralisaties

Het handelen van de overheid is geen technisch handelen dat losstaat van het recht. Het is ook rechtsvormend. Door de decentralisaties zullen het steeds meer de lokale overheden zijn die met hun handelen de rechtsvorming bepalen.

Ieder het zijne
Dit stelt de Raad van State in zijn vandaag gepubliceerde jaarverslag. De Raad wijst er op dat de decentralisatie van rijkstaken naar de gemeenten de rechtsvorming kan veranderen. Vice-voorzitter van de RvS Piet Hein Donner: ‘‘In de democratische rechtsstaat is rechtsvorming primair een taak van het Rijk. De Rijksoverheid is verantwoordelijk voor het totale systeem. Met de decentralisaties zullen gemeenten verschillend reageren en beleid opstellen en maatregelen nemen die gericht zijn op de eigen omstandigheden en die van de eigen inwoner. Dat betekent dat niet langer iedere burger van Maastricht tot Leeuwarden recht heeft op dezelfde zaken. In een aantal gevallen betekent dit dat we teruggaan naar 'ieder het zijne’,  in plaats van ‘als hij, dan ik ook.’ 

Nieuwe vormen van recht
De Raad van State spreekt zich er niet over uit of deze ontwikkeling een goed of slecht is, maar constateert wel dat het handelen van de overheid rechtsvormend is. Als het overheidshandelen steeds meer in gemeenten plaatsvindt, zal dit tot nieuwe vormen van recht leiden.

Oplopende regeldruk
De Raad kritiseert in zijn jaarverslag de steeds oplopende regeldruk. De kabinetten hebben de laatste jaren wel de mond vol van verminderde regeldruk, maar ook het afgelopen jaar werden wel voorstellen gedaan die ‘tot in detail het handelen van burgers, bedrijven of overheid normeren en daarbij voorbijgaan aan de eigen verantwoordelijkheid’. Dat is paradoxaal, zegt de Raad.

Erg veel gekort
Vice-voorzitter Donner zette ook vraagtekens bij het bestrijden van overheidstekorten door het verhogen van collectieve lasten. Volgens de RvS moet er voor iedere miljard aan bezuiniging vier miljard worden omgebogen. Donner: ‘Totaal 46 miljard aan ombuigingen om in 2017 11 miljard aan bezuinigingen te realiseren, dan moet je constateren dat er wel erg veel wordt gekort op de overheidsfinanciën voor een beperkt resultaat.’

Crisis is duurzaam
Overigens ziet Donner nog geen einde aan de crisis en kun je eigenlijk niet meer van een crisis spreken. ‘Het spreken over een crisis wekt de suggestie van tijdelijkheid en dat we er daarna weer  op vooruitgaan. Maar als je kijkt naar de oorzaken, moet je constateren dat het meer duurzaam is en dat het het functioneren van de staat zal gaan raken.’ Verhoudingen tussen burgers en overheid zullen blijvend veranderen, sociale zekerheid i niet meer vanzelfsprekend en burgers zullen steeds meer in hun eigen onderhoud moeten voorzien, stelt de Raad.