‘Vlieland nestelt zich in je hart’

Vlieland installeerde vorige week als laatste gemeente haar nieuwe wethouders (‘van de wal’). Marieke Vellinga uit het Friese Boazum bestuurt nu op haar beminde eiland. Ze vestigt zich er (nog) niet. ‘Je hebt als wethouder geen vast contract.’

Wat jammer nou, dacht Marieke Vellinga (36) uit het Friese Boazum. Jammer dat Vlieland niet met haar in zee wilde. De selectiecommissie op het Waddeneiland had deze zomer 38 sollicitaties op twee wethoudersposten ontvangen, en haar keuze was op twee heren van middelbare leeftijd gevallen. ‘Ja, ik was teleurgesteld’, zegt Vellinga. ‘Je bereidt je voor op een sollicitatiegesprek, je leest het raadsakkoord, je leest de achterliggende stukken.

En dan gaan de radertjes draaien. Je leest over die en die plek, en dan denk je: ja, dat is mij vorige keer ook opgevallen. Ik maakte al plannen in mijn hoofd. En zo veel vragen: met die wil ik praten, en met die. Maar het ging dus niet door. Dat kan gebeuren als een gemeenteraad een echt sollicitatiegesprek organiseert.’

Waarom wilde Marieke Vellinga, fractievoorzitter van D66 in Súdwest-Fryslân en adviseur bij de Stichting Lezen & Schrijven, overigens wethouder worden op Vlieland? ‘Omdat het een prachtig en fascinerend eiland is. Ik kom er sinds mijn 17e en sindsdien ben ik er elk jaar geweest. Ik denk dat ik namens alle bezoekers van het eiland spreek als ik zeg dat Vlieland zich in je hart nestelt. Ik hoor niemand zeggen: “Ik vond het daar helemaal niks.” Ik ben er ook getrouwd. Vlieland is heel bijzonder voor ons.’ Dat was het gevoel, nu het verstand: ‘Ik ben relatief jong begonnen in de politiek, gestart als fractiemedewerker, daarna Statenlid en ten slotte fractievoorzitter in de gemeenteraad. Ik was toe aan een volgende stap, maar in de politiek leidt inzet niet per se naar een hogere functie. Het moet je gegund zijn.’

Het was Vellinga niet gegund. En onderhand deed geen gemeente er zo lang over om na de raadsverkiezingen een college samen te stellen als Vlieland (1.200 inwoners). De politieke verhoudingen waren er in maart dan ook flink opgeschud. De nieuwe fractie Lijst Fier had drie raadszetels veroverd (het eiland heeft negen raadsleden), net zoveel als Nieuw Liberaal Vlieland. In mei stapte wethouder Elsje de Ruijter (GroenWit) op en kreeg wethouder Dick Visser van Nieuw Liberaal Vlieland een motie van wantrouwen aan zijn broek. Lijst Fier, gesteund door Algemeen Belang Vlieland, vond dat Vissers zakelijke belangen zijn wethouderschap in de weg zaten. Visser stapte op. ‘Ontzettend jammer en heel onterecht’, vond burgemeester Michiel Schier. Het eiland zat zonder wethouders.

Eilander

Nadat de vijf raadsfracties op Vlieland na verscheidene mislukte formatiepogingen een raadsakkoord hadden gesloten, konden de potentiële wethouders deze zomer solliciteren. De burgemeester hoopte dat een eilander zich zou melden. ‘Als je een wethouder zou kunnen krijgen die hier op het eiland zit én weet wat er leeft en speelt onder de inwoners, dan is dat denk ik hartstikke goed’, zei hij tegen Omrop Fryslân. Maar niks hoor. Van de 38 sollicitanten kwam er niet één van het eiland. Na gesprekken met zeven kandidaten droeg de selectiecommissie oud-wethouder in Castricum Ron de Haan en oud-wethouder in De Fryske Marren, en genomineerde voor Beste lokale bestuurder 2021, Roel de Jong voor. Op 12 september zouden ze worden geïnstalleerd.

O ja, de twee wethouders moesten wel een woning in de Lutinelaan delen. De Haan en De Jong stemden daarmee in. ‘Nood breekt wet’, zei De Haan. Want vind maar eens een huis op het eiland. Toen hij daags voor zijn voorgenomen installatie een kijkje nam op nummer 36 in de Lutinelaan, verging hem alle lust op het besturen op het Waddeneiland. ‘De leefsituatie voelde niet goed.’ ‘Je kunt als gemeente geen mensen van de vaste wal halen met dit soort woonsituaties. Je moet professioneel kunnen werken en privacy hebben in je vrije tijd’, zei hij tegen Omrop Fryslân.

De Haan bedankte voor de eer. Marieke Vellinga voelde al eerder niets voor die bijzondere ‘leefsituatie’, en dat had ze de Vlielandse selectiecommissie ook verteld.
In een opiniebijdrage in de Leeuwarder Courant hekelde Waddenverslaggever Goos Bies intussen het onzalige voornemen om twee wethouders in één woning onder te brengen. ‘Nu ging het om twee mannen. De nieuwe kandidaat kan net zo goed een vrouw zijn. In zo’n huishouden met gedeelde badkamer, toilet en keuken zijn nog gênantere situaties te bedenken.’

Extra woonruimte

Het was duidelijk: als Vlieland twee niet-eilanders wilde strikken, dan moest er extra woonruimte komen. Die kwam in oktober. Via een ondernemer op het eiland werd een betaalbaar huurappartement gevonden. De woning aan de Lutinelaan kwam daarmee vrij. Niet voor Ron de Haan, die het met zijn kritiek op de woningsoap had verbruid. De Haan in het Noordhollands Dagblad: ‘De ophef heeft me mijn functie gekost. Maar zonder mij was er nooit een vrouw benoemd als wethouder op Vlieland.’ Vlieland heeft volop vrouwelijke wethouders gehad, maar zonder de woning aan de Lutinelaan was Vellinga inderdaad geen wethouder geworden.

Want dat werd ze uiteindelijk tóch. Vellinga: ‘In het tweede gesprek werd duidelijk dat mijn gebrek aan ervaring als wethouder de belangrijkste reden was geweest om mij niet voor te dragen.’ Nu droeg de selectiecommissie haar wél voor. Vorige week maandag werd Vellinga, samen met Roel de Jong, geïnstalleerd. De Jong heeft het appartement in Oost-Vlieland betrokken en Vellinga kon haar intrek nemen aan de Lutinelaan. Hup, de twee jongste kinderen naar Eilandschool De Jutter en de oudste naar een gastgezin in Harlingen? ‘Er is nog nooit zo veel gevraagd naar mijn kinderen. En je kinderen dan?’, lacht de kersverse wethouder. ‘Maar nee, ze gaan hier niet naar school. Mijn gezin blijft in Boazum. Ik werk vooralsnog drie, vier dagen, en op sommige weekenden, en dan is het hele gezin hier.’

Mooi is dat. Regelt het eiland een woning en dan gaat de wethouder er niet wonen. Vellinga: ‘Het ligt voor ons echt wel op tafel om op Vlieland te gaan wonen. We houden allemaal erg van het eiland. Als wij de mogelijkheid krijgen ons hier permanent te vestigen, dan zouden we die kans aangrijpen, maar dan moet er wel perspectief zijn. En je hebt als wethouder geen vast contract. De gemeenteraad begrijpt onze keuze. Vlielanders zijn daar denk ik heel realistisch in. Er komen ook ambtenaren van de vaste wal. Er werken meer mensen op Vlieland die hier niet wonen. En je hebt mensen die op het eiland wonen en aan de vaste wal werken. Het idee dat je een paar dagen niet op het eiland bent, is voor Vlielanders heel normaal. Op de dagen dat ik hier ben, doe ik alles voor het eiland en geef ik mij voor 200 procent. Dat betekent wél dat ik mijn eigen plek op het eiland moet hebben om tot rust te komen.’

Badgast

En zo werd Marieke Vellinga toch wethouder op haar beminde eiland. Voordat hij verhuisde naar Eindhoven, zei commissaris in Fryslân John Jorritsma in Binnenlands Bestuur over besturen op de eilanden: ‘Mensen willen er met een overdreven romantisch gevoel naartoe, maar als de veerdienst van Doeksen of Wagenborg is vertrokken, dan ben je opgesloten op dat eiland. En dan is het een kleine wereld hoor. De culturen op die eilanden zijn fantastisch, maar het zijn wel eilanders en jij blijft altijd badgast.’

‘Het klopt dat ik niet van het eiland ben, maar een badgast? Het is veel genuanceerder’, reageert wethouder Vellinga. ‘Je hebt families die hier al generaties wonen, je hebt mensen die in deze generatie op het eiland zijn gaan wonen, je hebt mensen die hier pas een paar jaar wonen, je hebt ouderen die op het eiland van hun pensioen genieten. Ik ken mensen die al dertig jaar van juni tot oktober op Vlieland zijn. Dat zijn ook halve eilanders. Eilander of niet, ik verwacht dat de Vlielanders willen dat ik mijzelf bewijs en dat ik meedoe.’

Een burgemeester moet, zeker op een eiland, een beetje afstand houden, maar een wethouder moet er echt bij willen horen, vindt Vellinga. ‘Je doet het op een eiland met elkaar. Je bent als wethouder onderdeel van de gemeenschap. Roel en ik komen van buiten en hebben een frisse blik op het eiland. Dat kan heel nuttig zijn, zolang die frisse blik wel wordt gecombineerd met samenspraak met de mensen op het eiland. Want we besluiten met elkaar waar we aan gaan werken. Dat is het mooie van een raadsakkoord. Besturen op basis van coalitie en oppositie is een jammerlijke politieke
realiteit. Je staat tegenover elkaar, terwijl je allemaal het beste voor de gemeente wilt. Op Vlieland moet ik mensen telkens weer meekrijgen. Ik kan wel denken: in het raadsakkoord staat dit en zo gaan we dat aanpakken, maar daar hoort een stap aan vooraf te gaan: luisteren, uitleggen, overtuigen én mensen leren kennen.’

Dat kennen van mensen is niet onbelangrijk op Vlieland, vertelde toenmalig burgemeester Tineke Schokker twee jaar geleden in Binnenlands Bestuur: ‘Eilanders kunnen heel negatief fel reageren op de gemeente. In jouw ogen gebeurt hier helemaal niets, maar mensen winden zich hevig op over de dingen die wél gebeuren. Dat komt omdat ze met passie voor het eiland gaan.’

Spar

Vellinga begrijpt die hartstocht. ‘Je komt als bestuurder op een eiland aan iets dat heel erg van de inwoners is. Daarom is het kennen van de mensen zo belangrijk. Dat is iets anders dan mensen ontmoeten bij de Spar in de Dorpsstraat. Ik bedoel mensen verstaan. Ik heb elf jaar voor de klas gestaan. Een goede docent kent zijn leerlingen, hij kent zijn vak. Een goed bestuurder kent ook zijn vak en kent de mensen. Ik zou daarom graag de negen raadsleden willen vragen om mij iets op het eiland te laten zien. Wat beweegt je? Waar komt je passie voor het eiland vandaan?’

Vlieland heeft met Marieke Vellinga kortom een kennende en luisterende wethouder binnenboord gehaald. Een bestuurder die volgens eigen zeggen goed past bij een raadsakkoord. En een wethouder die belooft niet te zullen weglopen voor kritiek. Vellinga: ‘Ik heb te vaak meegemaakt dat wethouders persoonlijk worden geraakt als ze tegenwind krijgen en dat ze hun frustratie niet de baas zijn. Ik kan nog begrijpen dat je geraakt reageert als je op applaus had gerekend maar werd onthaald op kritiek. Maar ik heb geen begrip voor wethouders die dan verongelijkt met een blabla-verhaal komen en het gesprek uit de weg gaan.’