Kiezen tussen de stad en het platteland

De bevolking van Renswoude liet er op 26 september 2007 geen misverstand over bestaan. Bij een opkomst van 84 procent koos 98 procent voor een zelfstandig Renswoude, dat met 4480 inwoners de op vijf na kleinste gemeente van het land is. Met een fakkeloptocht vorige maand protesteerden vijftienhonderd inwoners, omdat de provincies niet willen luisteren.

Utrecht en Gelderland gaan voor een fusie van het Utrechtse Renswoude en Woudenberg met het Gelderse Scherpenzeel tot een nieuwe Valleigemeente van zo’n 25 duizend inwoners. Woensdag mogen de inwoners van Renswoude zich opnieuw uitspreken. Zij kunnen ook kiezen voor behoud van zelfstandigheid in combinatie met nauwe samenwerking met Veenendaal (61.700 inwoners) - op termijn leidend tot fusie, mogelijk met Rhenen als derde partner. In de keuze van de provincies om Renswoude in de zogeheten RSW-plattelandsgemeente onder te brengen, ziet het college van Renswoude weinig - de raad heeft nog geen uitspraak gedaan.

Burgemeester Hugo Schorer (CDA): ‘Wij vragen ons af of deze fusie voldoende bestuurskrachtig en duurzaam is. Wij hebben een rapport laten maken, waaruit blijkt dat als wij voor de RSW-fusie kiezen, we binnen tien jaar weer op het punt van herindeling zitten.’

Koers

Daar waar Renswoude met dat rapport de deur openzette voor een keuze voor samenwerking en mogelijk fusie met de stad (Veenendaal) koos de provincie voor het platteland. De ontwikkelingen in de zuidoosthoek van Utrecht, zoals het samenwerkingsverband van Veenendaal en Rhenen met de Gelderse gemeenten Wageningen en Ede, worden daarmee miskend. Schorer: ‘De provincie heeft nagelaten naar het eindplaatje te kijken.’

Burgemeester Ties Elzenga (CDA) van Veenendaal begrijpt evenmin welke koers de provincie Utrecht vaart. Want als er dan gekozen wordt voor sterke plattelandsgemeenten, waarom kiest men hier dan slechts voor een gemeente van 25 duizend inwoners terwijl in Vecht en Venen een plattelandsgemeente pas krachtig zou zijn met zestigduizend inwoners? ‘De provincie zegt dat Woudenberg deze fusie wil, maar de provincie heeft toch ook een eigen verantwoordelijkheid? Bovendien: als je kijkt naar de ontwikkelingen in de regio is deze fusie helemaal geen duurzame oplossing. Natuurlijk is het voor Veenendaal niet ontbloot van eigenbelang, maar mag ik erop wijzen dat alle leerlingen uit Renswoude op school gaan in Veenendaal en dat Renswoude winkelt en kerkt in Veenendaal?’

Tegen deze achtergrond ziet het gemeentebestuur van Renswoude meer in het zogeheten Finse model, een grote gastheergemeente die een aantal taken van de kleinere gemeente(n) in opdracht uitvoert. Schorer: ‘Wij willen dat model graag met Veenendaal in praktijk brengen.’ Bang voor samenwerking met een grote stad is het kleine Renswoude niet. ‘Ik heb gehoord dat Bathmen met Deventer vrij goed loopt.’

De burgemeester vreest in de RSW-gemeente als kleinste (Woudenberg 11.000 inwoners, Scherpenzeel 9.000 inwoners, Renswoude 4.500 inwoners) vaker aan het kortste eind te trekken, dan in een samenwerking met het grote Veenendaal.

Friesland

Keuze voor stad of platteland is een keuze die vooral ook in Friesland speelt, zeker nu het kabinet doorgaat met de decentralisatie van taken naar gemeenten. De Vereniging van Friese Gemeenten hield vorige week een bijeenkomst over de aanpak in Denemarken, waar schaalvergroting is opgelegd. Toch is ook daar niet gekozen voor stad óf platteland. Ambtelijk secretaris Chris van der Ziel: ‘Bestuurskundig is de vraag wat het verstandigste is: grote centrumgemeenten die uitbreiden of kleine plattelandsgemeenten die dingen samen doen.’

De Drentse gemeente De Wolden, gevormd uit vier plattelandsgemeenten, vierde deze week haar tienjarig bestaan. Kunnen de gemeenten die nu moeten of willen fuseren daar een les uit trekken? Burgemeester Peter Snijders: ‘Het is sowieso een moeizaam proces, maar je moet de absolute wil hebben om samen één gebied en één gemeente te worden.’ (hbo)

Krachtmeting

Onder leiding van de gemeenten zelf wordt in Zuid-Holland periodiek de bestuurskracht van groepjes en clusters van gemeenten onderzocht. Een convenant hierover wordt vandaag ondertekend door de provincie Zuid-Holland en de Vereniging van Zuid-Hollandse Gemeenten. Afgelopen voorjaar veroorzaakte het provinciaal bestuur veel ophef toen het duidelijk maakte dat er periodieke bestuurskrachtmetingen van gemeenten onder regie van de provincie moesten komen.

Overleg tussen beide partijen heeft tot de nieuwe afspraak geleid. Als uit de krachtmetingen blijkt dat de kwaliteit van het lokaal bestuur onvoldoende is, komen de gemeenten in actie. Ze starten verander- en verbetertrajecten, gaan samenwerken of fuseren met andere gemeenten.